بیاموزیدتدابیر خاص

تدابیر مربوط به یائسگی از دیدگاه طب سنتی ایرانی

تدابیر مربوط به یائسگی از دیدگاه طب سنتی ایرانی

یائسگی

یائسگی (Menopause) معمولا در حدود سن پنجاه سالگی اتفاق می افتد. طبق نظر حکما، سنین بین 40 تا 60 سال، دوره میانسالی یا کهولت نامیده می شود که یائسگی نیز در این سنین اتفاق می افتد.

مزاج سن در این دوره رو به سردی و خشکی می رود. در واقع تا 40 سالگی حرارت در بدن غلبه دارد و بعد از آن بدن رو به سردی می رود و حرارت بدن افت می کند. البته باید تفاوت در مزاج ها را نیز در نظر گرفت؛ به این شکل که افراد با مزاج گرم با افزایش سن، دیرتر به سمت سردی می روند و بر عکس افراد با مزاج سرد زودتر مزاجشان با افزایش سن سرد می شود.

تغییرات بدن ضمن یائسگی

ضمن یائسگی تغییراتی در بدن حاصل می شود که امروزه با مضامینی از قبیل تغییرات هورمونی، کاهش هورمون های تخمدان (استروژن و پروژسترون) و افزایش هورمون های مربوطه در هیپوفیز (FSH و LH) شناخته می شوند.

این تغییرات در طب سنتی با تغییرات در مزاج بدن و اخلاط شناخته می شوند. با توجه به مطالب گفته شده در رابطه با مزاج سن، سردی و خشکی در بدن رو به افزایش است.

یکی از تبعات افزایش خشکی در بدن، انسداد مسامات پوستی (منافذ پوستی) است. منافذ پوستی همچون پنجره هایی در بدن هستند که دما و رطوبت بدن را تنظیم می کنند. در طب سنتی به منافذ توجه زیادی شده است که اهمیت بسیاری در سلامت افراد دارند. بسته شدن منافذ پوستی باعث کاهش تبادل حرارت و رطوبت بین بدن و محیط اطراف می شود.

به عنوان مثال در نظر بگیرید ساختمانی را که راه ارتباطی آن با محیط اطراف درها و پنجره های آن هستند و درون آن نیز یک بخاری یا منبع حرارت روشن است. مطمینا اگر در و پنجره ها بسته باشند و گرما راه خروجی به بیرون نداشته باشد، پس از مدتی دمای هوا درون خانه افزایش می یابد. به همین ترتیب با بسته شدن منافذ پوستی، حرارت درونی بدن که ناشی از متابولیسم سلولی است درون بدن گیر افتاده و حرارت بدن بالا می رود و به دنبال آن حالت های گرگرفتگی رخ می دهد.

راهکارهای طب سنتی

یکی از دلایل مهم گرگرفتگی بدن در خانم های یائسه، بسته شدن منافذ پوستی است. یکی از راهکارهای خیلی خوب و کاربردی در طب سنتی، روغن مالی بدن است که برای اثرگذاری بیشتر بایستی در حمام انجام شود.

به این ترتیب که پس از استحمام و قبل از خشک کردن، تمامی سطوح بدن را با یک روغن (مانند روغن بادام شیرین که برای همه مزاج ها مناسب است) به مدت 5 دقیقه ماساژ داده می شود. این ماساژ باعث باز شدن، تنظیم منافذ پوستی و باز و بسته شدن آنها می شود. درنتیجه تبادل حرارتی و برودتی بین محیط و داخل بدن بهتر صورت می گیرد.

حرارت گیر افتاده داخل بدن خارج می شود و حالت گُرگرفتگی از درون برطرف می شود. ذکر این نکته خالی از لطف نیست که یک فرد یائسه از درون احساس گرگرفتگی (Hot Flash) دارد و ملمس (سطح پوست) این فرد سرد است.

سبک زندگی افراد یائسه بایستی با مزاجشان هماهنگ شود؛ چنانچه این افراد مزاج سرد دارند، در مصرف سردیجات نباید زیاده روی کنند. در صورت پایین بودن سطح انرژی و متابولیسم در این افراد، باید از مواد غذایی مقوی مانند بادام، حریره بادام، انجیر و غیره استفاده کنند.

در افراد با مزاج گرم، میزان گرگرفتگی بیشتر است و حالت تب کردگی پیدا می کنند. این افراد باید مصرف گرمیجات (تندی، فلفل، ادویه و غیره) را کاهش دهند. به طور کلی غذا باید طبق مزاج تنظیم شود.

ورزش به طور موکد به این افراد توصیه می شود. چرا که ورزش با باز کردن منافذ پوستی و تعریق، کمک زیادی به دفع حرارت زائد می کند. خواب متعادل و متناسب برای این افراد توصیه می شود.

خواب کم باعث افزایش خشکی می شود که علایم یائسگی را می تواند شدت بخشد. خواب زیاد نیز باعث کاهش متابولیسم و سردی می شود. با توجه به مزاج سن که رو به سردی می رود و همچنین مکانیسم خواب که حرارت را از برون به درون بدن هدایت می کند، زیاد خوابیدن باعث افزایش علامت های یک فرد یائسه می شود.

یبوست برای این افراد بسیار مضر است. بدن انسان ورودی و خروجی دارد؛ ورودی های بدن عمدتا خوردنی ها و نوشیدنی ها هستند. خروجی های بدن نیز ادرار، مدفوع، عادت ماهیانه، عرق و غیره است که در افراد یائسه یکی از مهم ترین خروجی های بدن (عادت ماهانه) از بین رفته است و پاکسازی ماهیانه انجام نمی شود.

در نتیجه این افراد باید سایر خروجی ها را تقویت کنند و در صورت مشکل در هر خروجی باید به سرعت آن را رفع کرد. به همین دلیل در صورت ایجاد یبوست بایستی حتما مداوا شود.

عرق کردن حین ورزش برای این افراد بسیار خوب است. مصرف ملین ها (انجیر، آلو، خاکشیر، روغن بادام خوراکی، روغن زیتون و …) و مسهل ها برای افزایش دفعیات از طریق مدفوع و همچنین مصرف بعضی عرقیجات که مدر هستند و باعث افزایش ادرار می شوند، به دفع مواد زائد بدن که به صورت عادات ماهانه دفع نمی شوند کمک می کند.

سایر اقداماتی که باعث افزایش دفعیات بدن می شود مانند حجامت، خون دادن و فصد برای این افراد توصیه می شود که بایستی حتما تحت نظر پزشک انجام شود. این اعمال باعث کاهش غلظت خون می شوند و احتمال سکته را کاهش می دهند.

به طور کلی اینطور می توان گفت که تقویت استفراغات و دفعیات بدن در این دوره بسیار مهم است. بنابراین روغن مالی شکم در جهت عقربه های ساعت توصیه می شود.

مصرف تعدادی از گیاهان داروئی که تا حدودی هورمون های زنانه را تقلید می کند، در این دوره توصیه می شود. مصرف رازیانه (به صورت عرق یا پودر شده تخم به صورت مخلوط با شکر که بعد از غذا میل شود)، بومادران (دم کرده)، انیسون (عرق یا دم کرده گیاه) و پنج انگشت توصیه می شود.

افرادی که در آستانه یائسگی قرار دارند (سنین 48 تا 50 سالگی) و قاعدگی نامنظم پیدا کرده اند و تمایل دارند که دیرتر یائسه شوند، می توانند با بادکش گذاری در ناحیه تخمدان ها (پایین شکم، بالای کشاله ران و لگن در دو طرف چپ و راست) برای هفته ای یک تا سه جلسه و هر بار به مدت 10 تا حداکثر 15 دقیقه این فرایند را به تاخیر بیندازند.

در واقع بادکش گذاری در این ناحیه به بهبود عملکرد تخمدان کمک می کند و با بهبود خونرسانی به این ناحیه، تخمدان ها را شاداب و طبیعی نگه می دارد و از کوچک شدن و یائسگی زودرس جلوگیری به عمل می آورد.

این افراد همچنین در محیط های بسیار گرم نباید توقف داشته باشند چراکه باعث افزایش خشکی در بدن آنها می شود. استرس باعث تحریک پذیری بیشتر این افراد می شود. تفریح به اندازه کافی باید در برنامه این افراد گنجانده شود.

استفاده از گیاهانی که باعث آرامش اعصاب در این افراد می شود مانند دم کرده سنبل الطیب، اسطوخودوس، گل گاوزبان و غیره (با کمی لیمو عمانی و نبات) توصیه می شود. ماساژ کل بدن و رفلکس پا برای این افراد مفید است که کمک به تنظیم هورمون ها و تمدد اعصاب می کند. طب سوزنی نیز برای این افراد می تواند موثر باشد، چراکه طب سوزنی متابولیسم و هورمون ها را تنظیم می کند.

تالیف: دکترسید مهدی میرغضنفری، پزشک، دکترای تخصصی (PhD) فیزیولوژی، معاون پژوهشی  و مدير گروه طب سنتی دانشکده پزشکی و عضو هیئت علمی (دانشیار) دانشگاه علوم پزشکی ارتش، و پژوهشگر طب سنتی ایرانی

تدوین: دکتر راحله حسنی، دکترای تخصصی(PhD) سیستماتیک گیاهی، پژوهشگر طب سنتی ایرانی

نوشته های مشابه

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

دکمه بازگشت به بالا