پیشگیری و درمان آلرژی با کمک طب سنتی
پیشگیری و درمان آلرژی با کمک طب سنتی
آلرژی بیماری رایجی است که در هر بیماری با علائم و شدتی متفاوت بروز میکند. معمولاً بیشتر آلرژی‌ها درمان قطعی ندارند، اما راهکارهایی در طب سنتی ایرانی و طب رایج وجود دارند که شدت این بیماری را کاهش می‌دهند و یا حتی در برخی موارد می توانند به درمان قطعی آن منجر شوند.
در طب رایج در تعریف آلرژی گفته می شود که آلرژی واکنش سیستم ایمنی بدن به آلرژن است. آلرژی ها عموما ھنگامی رخ می دهند که سیستم ایمنی ماده‌ای را که معمولا برای بدن بی‌ضرر است اشتباھاً به عنوان ماده‌ای زیان‌آور شناسایی میکند و علیه آن وارد عمل میشود.
بدن انسان به طور معمول در مقابل عوامل بیماری زا مانند ویروس‌ھا و باکتری‌ھا با تولید آنتی بادی ها یا همان پادتن ها از خود دفاع میکند. اما گاھی اوقات این دفاع در مقابل مواد بی‌ضرری مانند برخی خوردنی ها، گرده گیاھان، ذرات گرد و غبار، کپک‌ھا و … صورت می‌گیرد.
سیستم ایمنی بدن در مقابل این مواد بی ضرر واکنش نشان داده و مقدار زیادی پادتن می‌سازد و این پادتن ها مانند اسلحه‌ای به آن‌ھا حمله‌ور می‌شوند تا آن‌ھا را از بین ببرد.
در فرایند دفاع، واسطه‌ھای التھابی شیمیایی مانند ھیستامین، و سایر موادی که از گلبول‌ھای سفید ترشح می‌شوند، موجب ایجاد علائم نامطبوعی می‌شوند. افراد مستعد به آلرژی این علائم را تجربه می‌کنند.
نشانه‌ها و علائم آلرژی که معمولا با تغییر فصل یا قرار گرفتن در معرض مواد خاص ایجاد می شوند شامل:
- گرفتگی و احتقان بینی، عطسه، خارش بینی، ترشح از بینی، خارش گوش‌ھا یا سقف دھان
- التھاب ملتحمه چشم، که چشم‌ھا قرمز و مرطوب به نظر می‌رسند و گاھی ترشح و خارش دارند
- التھاب‌ھای پوستی، که نواحی از پوست خشک، قرمز و خارش دار میشود
- کھیر، ضایعات خارش‌دار پوست
- التھاب تماسی پوست، در اثر تماس با ماده به خصوصی، تحریک و خارش رخ می‌دھد
- آسم، مشکل در تنفس به صورت کوتاه‌شدن نفس، سرفه و خس‌خس سینه روی می‌دھد.
آلرژن چیست؟
به موادی که واکنش آلرژیک ایجاد می‌کنند، اصطلاحاً آلرژن گفته میشود.
آلرژن ها چند نوع مىباشند از آن جمله:
- آلرژن هایی که از راه تنفس وارد مىشوند
- آلرژن ها يا حساسيتدهندههاى خوراكى
- حساسيت دهنده هاى دارويى
- آلرژى از عوامل عفونتزا (شامل برخی انگل ها و قارچ ها)
- آلرژن هاى فيزيكى مثل گرما، سرما، نور و ساير اشعه ها، فشار و غيره.
- آلرژنهاى تماسى
اين دسته از مواد حساسيت دهنده بر روى پوست و مخاط اثر كرده و سبب بروز التهاب سطحی پوست يا ورم می گردند (شامل مواد آرایشی بهداشتی، پوست و ترشحات بدن حیوانات، مواد شوینده و…).
همه افراد با همه آلرژن ها دچار آلرژى نمى شوند و به همین ترتیب آثار حاصله از قرار گرفتن در معرض مواد حساسیت زا براى اشخاص، مشابه هم نيست. بنابراین مشاهده مىشود كه هركس در مقابل آلرژن به خصوصى حساس است.
عوارض ناشی از حساسیت ها نیز در افراد با یکدیگر متفاوت است و از دیدگاه طب سنتی ایرانی برحسب مزاجها افراد متفاوت عكس العمل های متفاوتى به مواد حساستی زا نشان می دهند.
آلرژی یک بیماری فصلی
در طب سنتی ایرانی برخی از بیماری ها جز بیماری های فصلی محسوب می شوند. هر فصل مانند سایر پدیده ها دارای مزاج خاصی است و مزاج این فصول باعث می شود تا افراد با مزاج های مختلف بیماری ها و مشکلات خاصی را در هر فصلی تجربه کنند.
در فصل بهار و پاییز تغییرات شدید دمایی رخ می دهد. در فصل بهار هوای سرد به هوای گرم تبدیل می شود و در فصل پاییز هوای گرم به هوای سرد تبدیل می شود. تغییرات چشمگیر دمایی باعث بروز تغییرات در بدن انسان نیز می شوند. این تغییرات در بدن برخی بیشتر و در بدن برخی کمتر و یا ناچیز است.
در فصل بهار آلرژی ها نسبت به سایر فصول رایج ترند و یکی از اصلی ترین راه های درمان و پیشگیری از وقوع آلرژی ها رعایت تدابیر فصل و تدابیر مزاجی هر شخص است.
چرا درمان آلرژی ها مهم است؟
علت اهمیت پیشگیری، درمان و یا کنترل این بیماری این است که آلرژی ها می توانند زمینه ساز بروز برخی مشکلات در بدن نظیرعفونت ها مانند عفونت سینوزیت و یا نزله (در طب سنتی به معنی خلط ته حلق) و زکام (آبریزش بینی) شوند.
البته در روزهای ابتدایی آغاز حساسیت ها، در صورتی که این بیماری خود محدود شونده باشد، به اعتقاد حکمای طب سنتی ایرانی آبریزش های بینی و ته حلق می توانند به نوعی با پاکسازی مغز همراه باشند. اما اگر این مشکلات طولانی شوند می توانند باعث بروز آسم، عفونت های ریوی و یا حتی مشکلات گوارشی مانند بیماری های التهابی روده، یا کولیت ها یا بروز مسائلی در برخی اعضای دیگر (تخمدان، رحم، مفاصل و …) شوند.
مزاج و آلرژی
ابتلا به آلرژی ها در فصول بهار و پاییز رایج تر است.
همانطور که در بخش های قبلی مقاله گفته شد اجزای سبک برخی گياهان و گل ها، بعضی از قارچهای موجود در محیط، گرد و غبار خصوصا در فصل بهار می توانند جزو آلرژن هایی باشند که باعث بروز حساسیت ها در افراد شوند.
همه افراد علیرغم وجود آلرژن ها در محیط، دچار حساسیت نمی شوند و یا برخی افراد در پاییز با وجود اینکه گرده های گیاهان و گل ها در مقادیر ناچیزی وجود دارند دچار حساسیت می شوند.
عوامل ژنتیکی یکی از دلایل این تفاوت است. اما یکی از اصلی ترین دلایل آن تفاوت مزاجی افراد است. افراد با مزاج های مختلف استعدادهای متفاوتی برای ابتلا به بیماری های مختلف دارند. برخی افراد بیشتر از سایرین دچار بیماری های روحی و روانی می شوند، بعضی به بیماری های مفاصل مستعد ترند و گروهی نیز استعداد بیشتری برای ابتلا به آلرژی ها دارند.
همه افراد با هر مزاجی ممکن است دچار آلرژی شوند اما علل آن در هر دسته می تواند متفاوت باشد.
اما این به این معنا نیست که همه آلرژی ها زمینه مزاجی دارند. گاهی برخی مواد خوراکی و یا آشامیدنی فارغ از مزاج می توانند برای اکثر افراد آلرژی زا باشند. به طور مثال شخصی با مزاج گرم می تواند به یک خوراکی با مزاج سرد مانند کیوی حساسیت داشته باشد. با وجود اینکه کیوی یک میوه با طبع سرد است و برای اشخاص با مزاج گرم معمولا مفید است اما می تواند زمینه ساز بروز آلرژی در این افراد نیز باشد.
کیوی، بادمجان، گوجه فرنگی، توت فرنگی ، فلفل و موارد مشابه، جزو خوراکی هایی هستند که فارغ از مزاجشان می توانند برای هر شخصی با هر مزاجی ایجاد آلرژی کنند.
علائم و علل بروز آلرژی از نگاه طب سنتی ایرانی
در طب سنتی ایرانی عمدتا عامل تحریک سیستم ایمنی که باعث بروز حساسیت ها می شوند معمولا غلبه یکی از اخلاط دم یا «خون»، بلغم، صفرا و یا سودا می باشد.
نکته جالب توجه اینست که آبریزش بینی و سایر علائم آلرژی نیز در گرم مزاجان با سرد مزاجان متفاوت است. ترشحات گرم و سوزان به رنگ زرد کمرنگ یا مایل به سرخی؛ احساس خارش، گرمی و تورم در بینی، لب ها و گلو در گرم مزاجان شایع تر است.
در سرد مزاجان، علائم فوق از شدت کمتری برخوردار است و معمولا آبریزش بینی حالت آبکی و روان دارد، احتمال غلیظ شدن ترشحات بیشتر است و رنگ آن نیز به سمت سفید یا تیره (سبز) می رود.
چون از نظر فیزیکی حرارت به سمت بالا می رود، گرم مزاجان در زمان بروز حساسیت بیشتر دچار علائم در قسمت بالاتنه مانند سر، صورت، و سینه می شوند.
چون اخلاط سرد و سنگین (بلغم و سودا) معمولا به سمت پایین بدن حرکت کرده و آن جا ها تجمع می کنند، سرد مزاجان ممکن است بیشتر دچار علائم در قسمت پایین تنه شوند، مثلا اگزما در قسمت پا در این افراد خصوصا در پاییز ایجاد می شود.
توضیح این نکته لازم است که فارغ از مزاج اولیه و اصلی شخص، غلبه هر خلطی (سرد یا گرم)، می تواند در هر مزاجی اتفاق بیفتد لذا مثلا ممکن است شخص سرد مزاج هم با غلبه خلط صفرا، دچار علائم در بالا تنه شده و یا فرد گرم مزاج، بدنبال فزونی سودا، نشانه هایی در پاها پیدا کند.
آلرژی در گرم و ترها
افراد با مزاج گرم و تر (دموی مزاجان) معمولاً جثه‌های قوی و تنومند با چهره‌ای گلگون متمایل به سرخی و صورتی دارند و دارای نبض‌های خوب و قوی می باشند.عروق خونی ایشان معمولا بزرگ و برجسته اند، به طوری كه از سطح پوست روی دست و پا به‌راحتی قابل‌رؤیت می باشند. معمولاً کم تر مریض می‌شوند، ولی نسبت به چاقی یا فشار، غلظت خون، چربی و اسید اوریک خون بالا استعداد بیشتری دارند.
خوش‌خوراك هستند، یعنی به غذاهایی با غذائیت زیاد مثل گوشت، نان و برنج و تنوع غذا علاقه دارند. دفعیات بدن معمولاً رنگ یا بوی تندی دارند و همین‌طور كه ورودی این افراد زیاد است و پرخوری می‌كنند، خروجی و مواد دفعی بدن هم زیاد است.
احساس سنگینی و خواب‌آلودگی در این گروه خصوصاً در فصل بهار بیشتر است. جوش و دمل‌های چرکی بیشتر در آنها دیده میشود.
این افراد می توانند به علت بالا رفتن حرارت و گرمی در بدن یا همان افزایش خلط دم دچار علائم آلرژی شوند.
اولین و مهم ترین درمان برای همه افراد با هر مزاجی پرهیز است.
در گرم و ترها پرهیز از خوراکی های مولد دم مانند آجیل ها، گوشت های قرمز، گوشت شتر و بوقلمون، نان و برنج زیاد، جگر، غذاهای دارای نشاسته مانند ماکارونی و سیب‌زمینی، تخم‌مرغ، کره، خامه، شیرینی‌ها،شوری جات وتندیجات برای درمان و جلوگیری از بروز آلرژی حائز اهمیت است.
انجام فصد و حجامت به عنوان اولین اقدام برای درمان آلرژی در هیچ یک از افراد با مزاج های مختلف توصیه نمی شود. حتی افراد گرم و تر که بیشتر از سایرین از خونگیری نفع می برند در قدم اول باید پرهیز از مواد مضر را در پیش گیرند. حجامت و فصد به تنهایی درمان موثر آلرژی نیستند.
پرهیز و داشتن فعالیت بدنی کافی برای گرم و ترها، اولین اقدامات برای درمان آلرژی محسوب می شوند.
مصرف خوراکی‌هایی که غذائیت زیاد نداشته، شخص را چاق نمی کنند و فقط شکم را پر و سیر می کنند (به اصطلاح، معده را گول می‌زنند و «مُزَوِّره» نامیده می‌شوند) به این گروه توصیه می‌شوند؛ مانند آش و خورشت های سبک حاوی سبزیجات تازه غیر سرخ کرده و اندکی حبوبات یا گوشت لطیف پرندگان (بال، گردن)، کرفس، کاهو، اسفناج، کدو، گیاه بامیه، زیتون.
آب دوغ خیار، انواع آش برنج، آش آبغوره، آش سماق، آش انار، آش سکنجبین ترش، آش گشنیز جز این غذاها می باشند.
مصرف عرقیات خنک مانند عرق کاسنی، بید، کاهو، بیدمشک و خرفه بسیار مفید است.
مصرف شربت سکنجبین کم شیرین (سرکه بیشتر و شکر کمتر) و یا کاهو سکنجبین، ماست و خیار، سالاد جات (بدون کلم و سس، حاوی آبلیمو یا آبغوره تازه یا سرکه) نیز به این افراد توصیه میشود.
دانه های لعاب دار مانند اسفرزه، خرفه و تخم کتان برای ایشان مفید است.
خوراکی‌های آبکی مانند هندوانه، مرکبات، لبنیات غیر چرب به شرطی که زیاده‌روی نشود، برای این افراد توصیه میشود.
مصرف بیشتر میوه‌های فصل که دارای مزاج خنک، بی طعم یا ترش هستند؛ مانند ریواس، چقاله، توت فرنگی، خیار تازه به این گروه پیشنهاد می‌شوند.
آلرژی در گرم و خشک ها
معمولاً رنگ پوست این افراد گندمگون یا سفید با ته رنگ زرد است. عمدتا بدن و اعضای ظریف و کشیده یا اصطلاحا مینیاتوری دارند، مثلا قطر انگشتان کم است و لب‌ها نازک است. معمولاً استعداد چاقی ندارند و نسبتاً کوچک‌جثه هستند. سرعت نبض، حرکت و کلامشان بالا است و کارها را معمولاً خوب، سریع و دقیق انجام می‌دهند.
در هنگام لمس کردن، بدن این افراد به نسبت، گرم و داغ بوده، پوست خشکی دارند. به دلیل خشکی مزاج، احتمال ابتلا به یبوست در این گروه زیاد است. رنگ و بوی دفعیات (ادرار، مدفوع، عرق) معمولا تند است. استعداد ابتلا به سوزش مقعد یا سوزش مجاری ادراری تناسلی زیاد است.
به خاطر حرارتی که در بدنشان وجود دارد، غذا را زود هضم کرده، ذخیره غذایی چندانی نیز در بدن ندارند؛ لذا با دیر شدن غذا سریعاً عصبی می‌شوند.
معمولاً دهانشان زود خشک میشود.
تغییرات دمایی فصل بهار می تواند زمینه ساز افزایش تولید اخلاط گرم (صفرا و دم) شود. خصوصا در فصل بهار و آغاز سال نو که با شروع تعطیلات و دید و بازدیدها و مصرف حجم بالای خوراکی های مانند آجیل ها (مخصوصا مغزهای شور و بوداده شده)، شیرینی ها و خوراکی هایی با طبع گرم، حجم صفرای تولید شده در بدن افزایش می یابد. افزایش صفرا باعث حالت تهوع خصوصا هنگام صبح می شود.
در ایام آغاز سال به دلیل مسافرت ها معمولا افراد بیشتر در رستوران ها غذا می خورند و غذاهای رستورانی یا فست فودها که در روغن سرخ می شوند، عمدتا ماهیت گرم داشته و حاوی ادویه های گرم هستند که باعث افزایش صفرا در بدن می شوند.
این افراد نیز باید از مصرف خوردنی های مولد صفرا بپرهیزند.
گرم و خشک ها مصرف سرخ‌کردنی ها، فلفل، سیر، پیاز، دارچین و زنجبیل که طبع تندی دارند، گوشت قرمز و گوشت شتر، شوری جات و شیرینی‌های قنادی، سس‌ها و رب‌ها مخصوصاً سس‌های تند، تخم‌مرغ (زرده) را خصوصا در فصول گرم به حداقل برسانند.
با توجه به شرایط معده، مصرف آب دوغ خیار، ماست و دوغ در بهار و مخصوصا تابستان بسیار توصیه میشود. البته نباید با مصرف زیاد، باعث نفخ و پیش آمدن مشکلات بعدی شوند.
مصرف سبزی‌ها (کاهو، گشنیز و …) و میوه‌های فصل بهار و تابستان که اکثراً خنک هستند، توصیه میشود. سبزی خوردن ها معمولا دارای طبع گرم بوده و انواع تند آن ها (ترخون، تره، شاهی) باید احتیاط شوند.
افراد دارای مزاج گرم و خشك با مصرف منطقی خنکی جات مانند: خوراکی‌های ملس (بین ترش و شیرین) یا ترش، آبِ میوه‌های ترش (زرشک، تمشک، آلبالو، انار) وعرقیجات خنک فوق الذکر، می‌توانند زندگی سالم وآرام‌تری داشته باشند.
این افراد نباید در معرض تابش مستقیم نور خورشید قرار گیرند. روزی یک قطره روغن بنفشه، روغن کدو یا گشنیز در بینی بچکانند یا بر روی سروصورت خود ماساژ دهند. استحمام روزانه نیز برای این افراد مفید ست.
آلرژی در سرد و ترها
رنگ پوستشان معمولا سفید مهتابی است. جثه‌های نسبتا بزرگی دارند ولی این بزرگی جثه به دلیل زیادی عضله و گوشت نیست، بلکه اصطلاحاً دارای پُف هستند. نوع چاقی این گروه از نوع چاقی چربی است، نه چاقی عضلانی.
افراد دارای مزاج سرد و تر، مستعد به پف آلودگی صورت پس از خواب خصوصاً خواب روز هستند و گاهی ورم دست و پا نیز در آنها دیده میشود.
در اوايل صبح حالت منگی و سنگینی دارند، مخصوصاً در هوای سرد و زمانی که غذاهای سرد خورده باشند.
چون رطوبت نسبتا در این افراد بالاتر است ممکن است نسبت به دیگران میزان حافظه کمتری داشته باشند. دفعيات بدنشان (ادرار، عرق، ترشحات زنان و…) زياد، ولي معمولاً بدون بو و رنگ است، مگر اينكه مواد زائد بدنشان زياد شده باشد.
برعکس گرم مزاج ها، باید از خوردن سردیجان پرهیز کنند؛ بنابراین مصرف لبنيات (دوغ و ماست)، مواد ترش، آبكی و آب زياد به این گروه توصیه نمی شود چرا که رطوبت های زائد (بلغم) -که خود عامل ایجاد آلرژی در این افراد هستند- را افزایش می دهند و به مشکلات آنها دامن می زنند.
قرار گرفتن در معرض هوا و باد بسیارسرد برای اکثر افراد، حتی گرم مزاجان مضر است، اما سرد مزاجان بیشتر از سایرین از قرار گرفتن در معرض سرما آسیب می بینند. نوسانات دما در بهار و پاییز زمینه بروز علائم آلرژی مانند آبریزش بینی را در سرد مزاجان پدید می آورد.
فعالیت بدنی و ورزش در سرد و ترها به دفع هرچه بهتر مواد زائد کمک میکند.
آلرژی در سرد و خشک ها
افراد این گروه عموماً لاغر هستند و استعداد چاقی ندارند. پوست به سمت رنگ تیره و خشک و مستعد چروکیدگی (پیری) زودرس است. احتمال ابتلا به یبوست و خشکی‌های حاد پوست در این افراد بیشتر است. دفعیات ایشان (ادرار، مدفوع، عرق، عادت ماهانه) ممکن است رنگ رو به تیره پیدا کنند.
به سردی جات حساس هستند (مخصوصاً خوردنی‌ها و نوشیدنی‌های سرد و خشك) و نباید در مصرف ترشیجات، عدس، بادمجان، غذاهای مانده و فست‌فودها و نیز خشک کننده های رطوبت های طبیعی بدن (سرکه، ادویه جات و نمک زیاد، سرخ کردنی ها) زیاده‌روی كنند.
رسوب سودا در بدن نیز می تواند باعث بروز آلرژی شود. همانطور که در قسمت های قبل تر گفته شد، بروز حساسیت های پوستی و اگزما در قسمت پایین تنه بیشتر در سرد و خشک ها شایع است.
طبیعتا اولین قدم، پرهیز از خوردنی ها و نوشیدنی های سرد و خشک و در کل، هر عامل سرد و خشک کننده بدن و مزاج است اعم از هوای سرد و خشک کوهستانی یا باد پاییزی، اتاق و مسکن کم نور و سرد، کم فعالیتی بدنی، انزوای روحی روانی، و یبوست می باشد. مصرف غذاهای زودجذب شونده سبک و رو به گرم همچون حریره و شیره بادام، نخودآب، شیربرنج با شیره انگور یا مربای به، عصاره گوشت خوب پخته شده بره؛ نوشیدنی های مفرح مقوی مانند شربت جلاب، ماءالعسل، چای سیب و به؛ ملین های رو به گرم موافق مزاج مانند انجیر، توت سفید، گلابی، انگور بی دانه شیرین و یا دافع های سودا همچون خاکشیر در آب ولرم، آب پنیر صبحگاهی، دم کرده افتیمون در شیر؛ همگی تاثیر بسزایی در پیشگیری و درمان آلرژی در بیماران با این مزاج دارند.
درمان آلرژی ها در طب سنتی ایرانی
متاسفانه در بیشتر موارد، درمان آلرژی ها علامتی می باشد در حالی که طب سنتی ایرانی در موارد قابل توجهی می تواند به صورت ریشه ای آلرژی ها را درمان کند.
همانطور که پیش تر گفته شد بر اساس اصول طب سنتی ایرانی انسان ها از نظر خصوصیت روحی و جسمی در چهار گروه با مزاج سرد و خشک، سرد و تر، گرم و خشک، و گرم و تر تقسیم بندی می شوند.
درمان آلرژی در افراد با مزاج های مختلف نیز باهم متفاوت است چراکه علائم آلرژی در افراد با مزاج های خاص خود می تواند به طرق مختلفی بروز کند که هر کدام نیازمند روش درمانی مختص به خود می باشند.
هدف اصلی پیشگیری و درمان در فصل بهار در درجه اول جلوگیری از تجمع مواد زائد آلرژی زا در بدن، مانند صفرا، سودا و … و در درجه دوم دفع این مواد زائد از بدن می باشد.
بنابراین در همه مزاج ها کم خوری و تلاش برای پاکساری بدن از مواد زائد با توجه به غلبه اخلاط جز مهم ترین اقدامات به شمار می روند. مصرف خوردنی های سبک، ترجیحا گیاهی با هضم ساده و غذاهای ملین در این فصل بیشتر توصیه می شود.
همچنین همچون سایر بیماری ها و مشکلات، بررسی الگوی تغذیه، میزان خواب و بیداری، حالات روحی و روانی، فعالیت های بدنی، خصوصیات اقلیمی و محیطی و بررسی پاکسازی بدن از مواد زائد (شش اصل ضروری سلامت) در درمان حساسیت فصلی مهم است.
اولین اصل در درمان بیماری ها در طب سنتی ایرانی پرهیز از عوامل بیماری زا بر حسب نوع مزاج و تطبیق سبک زندگی با مزاج شخص در کنار درمان سوء مزاج احتمالی می باشد.
روش های دیگر درمان با طب سنتی معالجه با داروهای گیاهی، معدنی و یا حیوانی و اعمال دستی مانند خونگیری، ماساژ، حجامت و بادکش است که در مرتبه بعدی پس از رعایت اصول سبک زندگی قرار می گیرند.
درمان کهیر
كهير عبارت است از لكههاى قرمز برجسته خارش دار كه در پوست به وجود مىآيند يا ممکن است به صورت دانههاى درشتى ظاهر شوند كه از تمام سطح پوست بيرون مىريزند.
هنگامى كه دانههاى كهير شروع به بيرون آمدن مىكنند، هر ساعت به ساعت پيشرفت كرده و زيادتر مىشوند، گاهى سر و صورت، دست و پا، خلاصه ممكن است تمامى سطح بدن را فراگيرند.
علت بروز کهیر، تا حد زیادی شبیه علل بروز آلرژی است که قبلا به آن اشاره شد. اما شاید غذا ها و داروها نقش بارزتری در اینجا داشته باشند مخصوصا غذاهای سریع حاضری، حاوی چاشنی ها و افزودنی ها یا غذاهای کنسروی یا مانده و تغییر ماهیت داده و در کل، غذاهای غیر موافق مزاج شخص و فصل و اقلیم.
درمان در درجه اول، شناخت علت و رفع آن شامل پرهیز از عوامل بوجود آورنده کهیر می باشد. پرهيز از خوردنی ها و نوشیدنی های محرک (معمولا با مزاج گرم)، لازم و مؤثر خواهد بود كه با در نظر گرفتن مزاج یا به طور کلی برای همه مزاج ها می توان به این موارد اشاره نمود: نمك، ادويهجات تند، شیرینی ها، گوشت گاو یا کنسروی، ماهى تن یا دودی، چربىجات، گوجهفرنگى، خرما، ارده، شكلات، پنيرمانده، توتفرنگى.
فشار كاری یا روانی زیاد همچون فكر و خیال، ترس، ناراحتى و عصبانيت، گاهی افسردگی، با افزایش خلط صفرا و سودا می توانند منجر به برون ریزی بدن به صورت کهیر شوند. کم فعالیتی با ایجاد تجمع مواد زائد در بدن، می تواند عامل زمینه ساز باشد. گاهی آلودگی هوا (دود، غبار) یا گرمی سردی شدید هوا، منجر به بروز کهیر در افراد مستعد می شود.
معمولا مصرف تا حدی خنکی جات مخصوصا در فصول و اقالیم گرم و گرم مزاجان، می تواند به روند پیشگیری یا بهبود کهیر کمک نماید. از جمله این موارد می توان به این ها اشاره نمود: خرفه، گشنيز، برگ چغندر، هندوانه، كاهو، آب انگور، خيار، ماست كمچربى، قدومهى شيرازى، لعاب اسپرزه، ترنجبين (صبح ناشتا)، به لیمو، سکنجبین، آب غوره یا انار، آبلیمو یا آب نارنج تازه، شربت کم شیرین آلبالو یا زرشک، آب دمكردهى رقيق شاهتره، بابونه یا خاكشير جوشانده شده. سرد مزاجان باید در مصرف موارد فوق احتیاط نمایند چون گاهی، کهیر در زمینه سردی و سردمزاجان بوجود آمده و با استفاده از مواد فوق ممکن است تشدید شود.
یک سری درمان های تسکینی موضعی نیز قابل انجام می باشند شامل قرار گرفتن بدن یا موضع در وان آب حاوی گل پنیرک، بنفشه، خیار یا کاهو یا کدوی رنده شده، گلاب، سرکه، سدر، دم کرده همیشه بهاریا ختمی ؛ و یا پاشیدن محلول حاوی این مواد به پوست.
اگر بروز كهير به علت غلبه خون (دم) باشد –که معمولا در افراد با مزاج گرم و تر یا فصل بهار شایع تر است- می توان پس از اجرای پرهیزات و موارد فوق، با نظر پزشک، نسبت به خونگیری های طبی همچون فصد و حجامت اقدام نمود.
در مواردی که كهير ناشی از غلبه بلغم یا سودا (اخلاط و مواد سرد) می باشد، لازم است از عوامل بوجود آورنده آن ها همچون سردیجات و محیط های سرد پرهیز نموده، اقدام به ورزش ملایم و مفرح در فضای آزاد یا بسته با دمای معتدل نمود؛ در صورت یبوست از ملین هایی چون انجیر یا روغن بادام خوراکی یا روغن زیتون استفاده کرد و غذاهای سبک معتدل المزاج تا کمی گرم بهره برد. قرار گرفتن در وان حاوی آب ولرم با کمی نمک یا دم کرده بابونه هم موثر خواهد بود.
به قلم دكتر سید مهدی میرغضنفری
تنظیم و گردآوری مریم قره گزلو
