ادغام طب سنتی مبتنی بر شواهد در نظام های بهداشتی و درمانی
بنابر مقاله ای جدید در مجله لنست در پی نخستین اجلاس جهانی طب سنتی در هند در اواخر مرداد ماه، سازمان جهانی بهداشت قصد دارد تا طب سنتی مبتنی بر شواهد را در نظامهای بهداشتی و درمانی جهان ادغام کند.
این اجلاس دو روزه با موضوع «به سوی سلامت و رفاه برای همه» از 27 مرداد ماه 1402 به میزبانی سازمان جهانی بهداشت در ایالت گجرات آغاز شد.
آنچه در ادامه می خوانید خلاصه ای از مقاله ای است که به تازگی در مجله معتبر پزشکی لنست در این رابطه به چاپ رسیده است. این مقاله همچنین شامل مصاحبه های کوتاهی با کارشناسان جهانی در مقوله طب سنتی می باشد.
دکتر روشنک قدس، دارای مدرک دکترای تخصصی طب ایرانی از دانشگاه علوم پزشکی ایران و عضو هیات علمی و دانشیار، نیز در این مصاحبه بر پیشینه دوهزار ساله طب سنتی ایرانی تاکید کرد.
بخش هایی از مقاله لنست:
تدروس آدهانوم گبریسوس، مدیر کل سازمان جهانی بهداشت در سخنرانی خود در افتتاحیه اجلاس جهانی طب سنتی در هند گفت: در طول تاریخ، مردم در همه کشورها و فرهنگ‌ها از درمان‌های سنتی، درمان‌های خانگی و دانش پزشکی باستانی استفاده کرده‌اند.
او دوران کودکی خود را در اتیوپی به یاد آورد، جایی که «از نزدیک دید که چگونه جوامع برای نیازهای بهداشتی خود به پزشکان سنتی متکی هستند.»
تدروس بر ارزش طب سنتی در پیشگیری و درمان بیماری های غیرواگیر، بهبود سلامت روان و کمک به حفظ سلامت در دوران سالمندی تاکید کرد.
وی گفت: «ما از همه کشورها می‌خواهیم به بررسی بهترین روش برای ادغام طب سنتی و مکمل در نظام سلامت ملی خود متعهد باشند.»
علاقه سازمان جهانی بهداشت به این حوزه دیرینه است. برنامه طب سنتی این سازمان در دهه 1970 راه اندازی شد. از آن زمان، دو استراتژی جهانی در زمینه طب سنتی منتشر شده است و تدوین یک استراتژی جدید برای سال‌های 2025-2034 برنامه‌ریزی شده است.
این سازمان همچنین مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها برای داروهای گیاهی، و همچنین معیارهایی (بنچمارک) برای استانداردسازی آموزش و درمان در آیورودا، طب طبیعی (ناتروپاتی)، طب سنتی چینی، و سایر طب ها با اهداف مشابه برای پزشکی انسان‌شناسانه (آنتروپوسفیکال)، بادکش گذاری و طب تبتی تعریف کرده است.
یازدهمین چاپ طبقه بندی بین المللی بیماری ها (ICD-11) (نسخه 2022) نیز شامل فصلی در مورد طب سنتی است.
شیاما کورویلا، رئیس مرکز جهانی طب سنتی سازمان جهانی بهداشت در گجرات هند، می گوید: «میلیاردها نفر در سراسر جهان از داروهای سنتی و مکمل استفاده می کنند، برای بسیاری از آنها این تنها منبع مراقبت های بهداشتی است. نیروی کار عظیمی در طب سنتی و مکمل وجود دارد، نه فقط درمانگرها، بلکه پزشکان متخصص که در دانشگاه تحصیل کرده اند. آنها به طور بالقوه می توانند برای برطرف کردن کمبود نیروهای بهداشتی و درمانی مورد استفاده قرار گیرند.»
جورج سایفرت، متخصص انکولوژی کودکان و رییس مرکز طب یکپارچه در دانشگاه چریته برلین در آلمان (یکی از قدیمی ترین و بزرگترین دانشگاههای آلمان) و عضو گروه مشورتی اجلاس جهانی طب سنتی می گوید: «انسان ابعاد زیادی دارد که اگر می‌خواهیم سالم باشیم و چیزی فراتر از یک بیمار شناخته شویم، باید به آنها توجه کنیم. سنت های کهن پزشکی این ابعاد را در نظر می گیرند. اگر طب سنتی را به حاشیه برانید، تنوع را از بین می برید و فرصت بهره مندی از مزایای بانک دانش عظیمی را از دست می دهید.»
حداقل 170 کشور در سراسر جهان استفاده از طب سنتی و مکمل را مستند کرده‌اند و تقریباً 100 کشور دارای سیاست‌ها و برنامه‌های ملی هستند که به معنای ادغام با سیستم ارائه مراقبت‌های بهداشتی است.
کیم سونگچول، رئیس واحد طب مکمل، سنتی و یکپارچه سازمان جهانی بهداشت می گوید: «ادغام به روشهای مختلفی در کشورهای مختلف اتفاق می‌افتد. در برخی کشورها، طب سنتی و مکمل بخشی از مراقبت های بهداشتی اولیه، ثانویه و ثالثیه است.»
به گفته کورویلا هدف در سازمان جهانی بهداشت این است که کشورهای مختلف را بررسی کند تا دریابد که آیا اصول علمی کلی وجود دارد که بتوان آن را برای ادغام طب سنتی در نظام بهداشتی درمانی به کار برد یا نه اما چالش حول جمع آوری شواهد بوده است.
کورویلا تاکید دارد که مثال های زیادی از طب سنتی و مکمل وجود دارد که شواهد و مدارک محکمی دارند.
امروزه 40 درصد از محصولات دارویی از طبیعت تهیه می شود. آسپرین از پوست درخت بید به دست می آید که حداقل 3500 سال است که به عنوان مسکن استفاده می شود. یوتو تو برنده جایزه نوبل 2015 آرتمیسینین را از افسنتین که یک گیاه دارویی در طب سنتی چینی است جدا کرد. این داروی ضد مالاریا جان میلیون ها نفر را نجات داده است.
مایه کوبی آبله، که مستلزم جذب پوسته یا چرک آبله برای ایجاد مصونیت است، توسط مردم چین و ترکیه انجام شد و منجر به ساخت واکسن آبله شد. یوگا و طب سوزنی در سراسر جهان گسترش یافته است. کارآزمایی‌های بالینی متعدد اثربخشی یوگا و طب سوزنی را در کاهش درد نشان داده‌اند.
با این وجود، طب سنتی مداخلاتی مانند هومیوپاتی را نیز در بر می گیرد، که بودجه آن توسط سرویس ملی سلامت انگلستان (NHS) در سال 2017 قطع شد و متعاقباً توسط سایمون استیونز، رئیس وقت این سرویس با عنوان «در بهترین حالت یک دارونما که از بودجه محدود NHS سوء استفاده میکند» توصیف شد.
سازمان جهانی بهداشت هشدار داده است که استفاده نادرست از داروهای سنتی مصرف‌کنندگان را در معرض خطر عوارض جانبی بالقوه جدی در نتیجه آلرژی، تداخلات دارویی، آلودگی محصولات با آفت‌کش‌ها، فلزات سنگین و سایر مواد، یا آسیب‌های وارد شده توسط پزشکان بی‌تجربه قرار می‌دهد.
کورویلا میگوید: «ما باید از نظر به کارگیری اصول و دقت علمی نسبت به طب سنتی سخت گیری کنیم. مسئولیت سازمان جهانی بهداشت این است که اطمینان حاصل کند که آنچه مردم برای سلامتی و تندرستی استفاده می کنند ایمن، کارآمد و مبتنی بر شواهد است.»
کارآزمایی‌های تصادفی‌سازی شده و کنترل‌شده گزینه‌ای برای مداخلات درمانی هستند. اما سازماندهی چنین کارآزمایی‌هایی ساده نیست. طب سنتی بیشتر در کشورهای کم درآمد و با درآمد متوسط مورد استفاده قرار می گیرد. ما نمی دانیم که چه کسی این کارآزمایی ها را تأمین بودجه می کند – طب سنتی چیزی نیست که بتواند برای صنعت داروسازی سودآور باشد.
روشنک قدس، عضو هیات علمی دانشکده طب ایرانی دانشگاه علوم پزشکی ایران و عضو گروه مشورتی این اجلاس جهانی است. او به لنست گفت: «طب ایرانی با سابقه طولانی و غنی خود که قدمت آن به بیش از 2000 سال می رسد، دارای مزایای متعددی است که آن را برای مردم امروز بسیار مناسب می کند. طب ایرانی مانند بسیاری از نظامهای پزشکی باستانی رویکردی کل‌نگر به سلامت دارد و بر عوامل سبک زندگی مانند رعایت رژیم غذایی مناسب، ورزش ملایم، خواب کافی و تعادل روحی و روانی تاکید دارد.»
قدس خاطرنشان کرد: «بسیاری از درمان‌های طب ایرانی بر بازگرداندن تعادل و تقویت ظرفیت‌های درمانی طبیعی بدن تمرکز دارد. دانش انباشته شده در طول قرن ها تمرین و تحقیق، بینش های بالینی و رویکردهای درمانی که مکمل پزشکی مدرن هستند را ارائه می دهند. حفظ این سنت پزشکی و در دسترس قرار دادن آن تضمین میکند که مردم در دنیای امروز می‌توانند از این سیستم درمانی طبیعی و اصول منحصربه‌فرد آن بهره ببرند، البته ما به شواهدی مبنی بر اثربخشی و ایمنی طب سنتی و مکمل نیز نیاز داریم که مبتنی بر روش های تحقیق مناسب برای پزشکی شخصی سازی شده باشند.»
ماهیت کل نگر طب سنتی و مکمل به طور فزاینده ای برای افراد از فرهنگ های سراسر جهان جذاب است. کورویلا می گوید: «من فکر می کنم پس از کووید-19، مردم به دنبال رویکردهایی برای سلامت خود بودند که با جامعه و محیط زیست سازگار باشد. اما ارائه روش هایی برای ارزیابی سیستم های کل نگر کار آسانی نیست. ما باید بپرسیم که آیا روشهای علمی ما برای درک پیچیدگی‌های طب سنتی مناسب هستند یا خیر».
سیفرت می گوید: «پزشکی علمی بر روی آنچه که شما می توانید به راحتی اندازه گیری کنید متمرکز است، و برای مثال در سرطان شناسی، نتایج تحقیقات مولکولی راهگشا هستند. تحقیقات با این سطح از دقت باید توسعه یابد و در طب سنتی نیز به کار برده شود.»
او بر نیاز به رویکردهای روش شناختی نوآورانه برای رویکردی واقعاً پایدار برای سلامت در سطح جهانی تأکید دارد. در دانشگاه چریته برلین، مداخلات پیشرفته مانند درمان با سلول T گیرنده آنتی ژن کایمریک و درمان های هدفمند شخصی در دسترس هستند. اما این بیمارستان همچنین تمایل اکثر آلمانی ها را برای پزشکی ادغام شده (ترکیبی از طب سنتی و رایج) تایید می کند.
او می گوید: «برای هر بیمار به طور شخصی با ایجاد برنامه‌های بالینی با ترکیبی از پزشکی پیشرفته با علم تغذیه، ذهن آگاهی، و رویکردهای ذهن- بدن، رویکردی جامع را در نظر می‌گیریم. ارزیابی علمی و مقایسه نتایج همچنان مهم است و تمرکز باید بر پیشگیری باشد. مداخلات مبتنی بر طبیعت به طور ویژه ای سودمند بوده است. آنها بر فشار خون، کیفیت زندگی و سطح اضطراب تأثیر فوری دارند.»
دکتر قدس نظام مراقبت بهداشتی را متصور است که بهترین روشهای طب سنتی و رایج را بدون تعصب ترکیب می کند. او می گوید: «هدف ما برای آینده باید ارائه مراقبت شخصی و بیمار محور باشد که فرد به عنوان یک کل مورد توجه قرار دهد: ذهن، بدن و روح.»
قدس سیاست گذاران را تشویق می کند تا مسئولانه ترین راه را برای ادغام طب سنتی و مرسوم بیابند و اطمینان حاصل کنند که ارائه دهندگان این خدمات در مورد گزینه های مختلف درمانی و نحوه تعامل آنها با یکدیگر یا تکمیل یکدیگر آگاه هستند.
وی در پایان گفت: «هدف نهایی ما باید داشتن یک سیستم مراقبت بهداشتی جامع متمرکز بر نیازها و ترجیحات بیمار باشد، نه اثبات برتری یک رشته پزشکی بر دیگری.»
