ماه رمضان: پاسخ به برخی سوالات متداول

پاسخ به برخی سوالات متدوال در مورد روزه داری

با شروع ماه مبارک رمضان برای بسیاری از افراد سوالاتی در مورد روزه داری پیش می آید. برخی به دلیل بیماری مطمئن نیستند که آیا می توانند روزه بگیرند یا خیر. برخی دیگر اطلاعی در مورد نحوه ی مصرف داروی خود در زمان روزه داری ندارند.

در این مطلب سعی داریم تا با توجه به اصول و مبانی طب سنتی ایرانی به برخی از سوالات رایج در زمینه ی روزه داری همچون بوی بد دهان، یبوست، حجامت و ورزش در این ماه، رفع عطش و… پاسخ بدهیم.

آیا با وجود بیماری می توانم در ماه رمضان روزه بگیرم؟

به علت تعدد بیماری ها و تفاوت شرایط بیماران با یکدیگر (حتی افرادی که به ظاهر به بیماری یکسانی مبتلا هستند) پاسخ به این سوال به تک تک افراد بدون معاینه و گرفتن شرح حال دقیق امکان پذیر نیست.

هر فردی با توجه به نوع بیماری خود، شدت بیماری، تحت کنترل بودن یا نبودن بیماری، مزاج خود و … شرایطی متفاوت با سایر افراد دارد و باید برای تصمیم گیری در مورد روزه داری در این ایام حتما و حتما با پزشک معالج خود مشورت کند.

مثلا  افراد مبتلا به دیابت و فشار خون با هم متفاوت هستند و عده ای از آنها می توانند روزه بگیرند و عده ای نمی توانند که ملاک روزه داری نظر پزشک متخصص و متعهد می باشد.

بیمارانی که داروهای خاص مصرف می کنند حتما باید با مشورت پزشک  خود تصمیم بر روزه داری بگیرند در غیر این صورت دچار عوارضی می شوند. اگر پزشک روزه داری را برای فردی ممنوع کند، حتی اگر شخص احساس کند که می تواند روزه بگیرد، روزه داری برای این فرد به هیچ عنوان توصیه نمی شود.

اما اگر پزشك روزه داری را ممنوع مطلق نكرد و با احتياط به خود شخص واگذار كرد، شخص می تواند با رعايت رژيم غذايی و دارويی، دو سه تا روزه بگيرد، حال خودش را ارزيابی و به پزشك گزارش كند تا در مورد ادامه روزه داری او تصميم گيری شود.

گاهی برخی از افراد می توانند به جای گرفتن روزه در کل روزهای ماه مبارک رمضان طور متناوب روزه بگيرند، به طور مثال شخص می تواند ٣ روز بگيرد و ١ روز نگيرد كه اين هم با نظر پزشك متعهد و حال خود شخص امکان پذیر است.

بنابراین با مشورت با پزشک متعهد و ارزیابی حال خود در زمان روزه داری می توانید در مورد این موضوع تصمیم گیری کنید.

داروهای خود را چطور در ماه مبارک رمضان مصرف کنیم؟

• در وعده سحر ملین ها و مسهل ها و مدرها (اکثر عرقیجات) استفاده نشوند، مگر ملین هایی ضعیف مانند انجیر و آلو.
• مصرف مسهل ها و مدرها  باید بین زمان افطار تا خواب  تنظیم شود.
• داروهای ناشتای صبحگاهی هنگام افطار و بعد از باز کردن روزه با آب ولرم، استفاده شود.
• اگر دارویی در دو وعده ظهر و شب باید مصرف شود، حدود دو الی سه ساعت بعد از افطار به جای وعده ظهر و هنگام خواب، وعده شبانه استفاده شود.
• داروهای شبانه، مانند قبل از ماه رمضان و هنگام خواب مصرف شوند.

چرا در زمان روزه داری دچار ضعف، بی حوصلگی و یا سردرد می شویم؟

برخی افراد حین روزه داری، دچار ضعف، بی حوصلی و گاهی سردرد می شوند که معمولا به علت روزهای اول روزه داری است که بدن عادت ندارد یا این که بدون پیشواز یا سال اولی است که روز گرفته می شود که همه این  ها باعث می شود روزهای اول، شخص اذیت شود ولی بعد از گذشت چند روز، بدن خود را با شرایط جدید، تنظیم می کند. به عبارتی بدن، غذا را از جاهایی که در آن ذخیره است، استخراج و مصرف می کند.

بنابراین افراد روزه دار، سه الی چهار روز اول را تحمل کنند تا اوضاع بهتر شود. همچنین احساس بی حوصلگی طبیعی است و نیاز به استراحت بیشتر می شود. در این ایام به دلیل تغییر الگوی خواب، رطوبت های مغزی نیز کمی کاهش پیدا می کنند که باعث تحریک پذیری شخص روزه دار می شود. وقتی که رطوبت های مغز کم می شود، مقداری بی حوصلگی ایجاد شده که نزدیک زمان افطار برخی افراد عصبی می شوند که  این موارد به خصوص در افردای که مزاج گرم و خشک دارند، وجود دارد.

زولبیا و بامیه بخوریم یا نخوریم؟

زولبیا و بامیه در این سال‌ها به نوعی پای ثابت سفره های ایرانی است. طراحی شیرینی‌های ایرانی چون حلوا، زولبیا و بامیه، همیشه شامل دو جزء چربی و شیرینی است که موجب افزایش قوا می‌شود.

حلوای کم‌چرب خوب است و خوردن آن توصیه می‌شود ولی در مصرف زولبیا و حلوای خیلی‌شیرین نباید زیاده‌روی شود چون روغن زیاد دارند که می‌تواند اخلاط نامناسب تولید کند و همچنین شیرینی زیاد، موجب تشنگی، ضعف گوارشی، کاهش اشتها و در نهایت چاقی می‌گردد.

بهتر است زولبیا و بامیه، جهت رفع هوس و به میزان بسیار کم،یک تا دو ساعت پس از افطار خورده شود.

چطور عطش و تشنگی در ماه رمضان را کاهش دهیم؟

• بوییدن سیب گلاب، خیار، لیمو و گلاب
• اسپری‌کردن گلاب خنک در فضای اتاق و شست‌وشوی سر و گردن و سینه با آب خنک یا گلاب
• تنفس هوا و نسیم خنک که حرارت زاید قلب را کاهش می‌دهد
• خواب روزانه حدود یک ساعت که بهتر است در حدود پیش‌ازظهر باشد یا دست‌کم نزدیک غروب آفتاب نباشد
• توقف کمتر در آفتاب و کاهش فعالیت‌های جسمی و درگیری‌های فکری به‌ویژه در محیط گرم
• استفاده کمتر از رنگ‌های گرم و پوشیدن لباس‌هایی با رنگ‌های روشن و طبیعت خنک
• پرهیز از بوها و عطرهای گرم
• مالیدن روغن بادام یا بنفشه به بدن، شکم، گونه‌ها، پیشانی و پشت گوش
• استراحت‌کردن در جای تاریک با ‌هوای خنک و بوهای خنک

چرا برخی هنگام روزه داری دچار غلبه صفرا می شوند؟

به علت بالا رفتن حرارت بدن در زمان روزه داری برخی افراد خصوصا افراد دارای مزاج گرم و خشک دچار غلبه صفرا می شوند.

علائم غلبه صفرا برای برخی افراد در این ماه بروز می دهد که دهان آنها تلخ شده، خشکی دهان به وجود آمده و بوی بد دهان رخ می دهد، همچنین بی خوابی، دلشوره و اضطراب به وجود می آید و ممکن است که پوست خشک شده و دچار خارش شود.

یا این که فرد به دلیل کم شدن مایعات بدن، مبتلا به تغلیظ، تند شدن رنگ و بو و سوزش ادرار می شود. همچنین لاغری و گود افتادن زیر چشم ها و سوزش سر معده همگی به خاطر صفرا و گرمی بدن است.

بر اثر غلبه صفرا حرارت بدن بالا رفته و شخص کم اشتها می شود حتی برای افطار نیز اشتها ندارد.

دو نوع کم اشتهایی وجود دارد  که یک علت آن، این است که فرد نیازی به غذا ندارد، مثل افراد چاق، ولی فردی که لاغر و گرم و خشک است، با روزه داری مزاج او گرم تر شده و گرمازده می شود که رو به مریضی رفتن است که باید زمان افطار کمی سکنجبین یا شربت آب لیمو میل کند که صفرا مهار شده و اشتهایش باز شود.

چطور یبوست در ماه رمضان را درمان کنیم؟

در هنگام روزه داری بروز یبوست شایع است. از راه‌های رفع آن می‌توان به پرهیز از گرمی ‌جات، مواد غذایی شور و سرخ كرده و نیز مصرف كاهو، خیار، آلو و انجیر خشك اشاره نمود.

خیس نمودن حدود 5 آلوبخارا همراه با 2 عدد انجیر خشك در یك فنجان آب از شب قبل و خوردن آن به هنگام سحر نیز راهكار مناسبی است. این امر برای اكثر مزاج‌ها مفید است، زیرا مزاج معتدلی دارد (نه خیلی گرم و نه خیلی سرد است). 

مصرف یك لیوان شربت خاكشیر با سكنجبین یا برخی عرقیجات مانند كاسنی، شاه‌تره یا عرق كاهو نیز سودمند است.

مصرف میوه‌جات نیز به ویژه بین افطار تا سحر توصیه می‌شود، البته میوه‌جات مدر (ادرارآور) مانند هندوانه بهتر است هنگام سحر خورده نشوند، چون ممكن است شخص به دلیل ادرار زیاد در اوایل روز دچار تشنگی گردد.

ملین‌ها، مسهل‌ها و مدرها را در چه زمان هایی مصرف کنیم؟

كلیه ملین‌ها، مسهل‌ها و مدرها مثل چای بهتر است در هنگام افطار استفاده شوند، نه در هنگام سحر، مگر به مقدار كم، اما مصرف ملین‌های ضعیف در هنگام سحر مشكلی ایجاد نمی‌كند و می‌تواند برای جلوگیری از یبوست در هنگام روزه داری مورد استفاده قرار گیرد.

فاصله بین غذا خوردن و خواب در ماه رمضان باید چقدر باشد؟

فاصله بین افطار و شام تا خواب اهمیت زیادی دارد. فاصله غذا تا هنگام خواب باید خیلی كم نباشد و بسته به نوع غذا این فاصله متغیر است.

مثلاً اگر غذا سنگین و دارای گوشت و نان باشد (كه البته برای افطار خیلی توصیه نمی‌شود)، باید 3-2 ساعت تا خواب فاصله باشد و اگر غذا سبك باشد، 2-5/1 ساعت فاصله كافی است. در حقیقت، قاعده كلی این است كه معده پر و سنگین نباشد و معده بعد از اینكه كمی سبك شد، شخص بخوابد.

پس از خوردن سحری نیز طبق همین قاعده نباید بلافاصله بخوابد چون موجب سنگینی بدن، خواب آلودگی و بوی بد دهان می شود. بهتر است شخص روزه دار هم راستا با توصیه های دینی بین‌الطلوعین (1 تا 2 ساعت بعد از اذان صبح) بیدار باشد و در صورتی كه خیلی خسته باشد، بعد از مختصری استراحت، بیدار شود و كار روزانه را شروع نماید، پس با شكم پر نخوابید (چه هنگام شب و چه هنگام سحر).

در ماه رمضان چه زمانی حمام کنیم؟

به دلیل این که هنگام حمام در ماه رمضان منافذ پوست باز می شود بهتراست این امر را در دو ساعت بعداز افطار یا دو ساعت قبل از خوردن سحری انجام داد.

آیا در ماه رمضان می توان حجامت کرد؟

روزه و حجامت هر دو ازعوامل  پاکسازی بدن هستند بنابراین انجام دادن این دوعمل به طور همزمان باعث بروز عوارض بسیار در افراد می شوند؛ بهتر است از انجام  این اعمال در ماه رمضان پرهیز شود مگر در موارد خاص با توجه به نظر پزشک معالج.

نکته دیگر نیز برخی افراد در ماه رمضان اقدام به اهدا یا گرفتن خون می کنند توصیه می شود از این عمل نیز تا حد امکان دوری کرد. به طور عمومی حجامت وگرفتن خون را در ماه رمضان نباید انجام داد.

ضعف اعصاب در ماه رمضان را چطور درمان کنیم؟

مقدار کمی ضعف اعصاب در ماه رمضان و روزه داری طبیعی است؛ اما در صورت شدت این عارضه باید تدابیرلازم برای اصلاح تغذیه با توجه به مزاج افراد ونظر پزشک ومتخصصان از افطار تا سحر وقبل از اذان صبح انجام شود.

در ماه رمضان میزان رطوبت های مغز وقند خون کاهش می یابد .افرادی که دچار ضعف اعصاب می شوند بهتر است بعداز افطار شربت سکنجبین یا دمنوش سنبله طیب یا گل گاو ودر طول روز از بخور سرد با مخلوط گلاب با غلظت کم استفاده کنند.

آیا روزه داری باعث تقویت حافظه می شود؟

به طورطبیعی یک یا دوساعت قبل از افطار به دلیل فرایند روزه داری وتغییراتی در مغز، ذهن آزاد واین امر باعث تقویت حافظه می شود؛ در حقیقت روزه داری برای افرادی که دچار عوارضی مانند چربی اضافی، اضافه وزن، رشد موهای زائد و رطوبت های مغزی می شوند مفید است.

علت اصلی کند ذهنی رطوبت های مغزی است و چون روزه این رطوبت ها را از بین می برد باعث تقویت حافظه می شود اما باید با رعایت تدابیر اصلاح تغذیه در این ماه ازمشکلاتی مانند افت قند یا فشار خون یا عارضه های دیگر جلوگیری کرد.

آیای مبتلایان به تنگی عروق می توانند روزه بگیرند؟

بیمارانی که دچار تنگی عروق یا بیماری های قلبی هستند باید با نظر پزشک خود اقدام به روزه داری کنند وبا توجه به مزاج خود در فاصله زمانی افطار تا سحری تدابیر لازم را برای تغذیه ومصرف داروهای خود انجام دهند و در صورتی که پزشک مخالف روزه گرفتن آنها است ازاین امر پرهیز کنند.

علت بوی بد دهان در زمان روزه داری چیست؟

در این زمان به علت این که حرارت بدن زیاد و رطوبت کم می شود، ترشح بزاق کم شده و خشکی دهان به وجود می آید، همچنین گاهی رفلاکس باعث ایجاد بوی بد دهان می شود که با رعایت تدابیر روزه داری، جلوی این موارد گرفته می شود.ا

چرا در زمان روزه داری دچار بادگلو می شویم؟

مواد خوراکی تولید كننده گاز مثل نوشابه های گاز دار و سبزیجاتی همچون ترخون، تره و پیاز اذیت کننده هستند. برای برخی افراد جای سوال است که چرا وقتی شکممان خالی است، دچار بادگلو می شویم که چند علت شایع در این باره مطرح است.

شایع ترین علت، این است که شخص با سرعت غذا خورده و همراه آن، هوا هم بلعیده که بعدا آن را به صورت بادگلو خارج می کند.

هنگام نزدیک شدن به غروب و زمان افطار نیزشخص دچار بادگلو می شود که دلیل آن این است که حرارت بدن و معده، رطوبت های داخل معده را بخار می کنند و این بخارها و گازها در حال متصاعد شدن و دفع از بدن هستند که یکی از راه های دفع آن، دهان و بادگلو است که ما باید توجه کنیم با خوردن خوارکی های گازدار، به این موضوع دامن نزنیم.

آیا می توان در ماه رمضان ورزش کرد؟

همانطور که سیستم الهی این ماه، به  غیر از ماه های دیگر است، سیستم بدن نیز غیر از ایام دیگر بوده، بنابراین نیاز بدن به ورزش هم بسیار کمتر از ماه های دیگر است.

روزه داری جای بخشی از ورزش را می گیرد، پس نیاز بدن به ورزش در این ماه، کم است. افراط در فکر کردن، حرف زدن، عصبانی شدن و ورزش کردن، حرارت و خشکی را بالا می برد.

چرا نباید وعده سحر را حذف کرد؟

نخوردن سحری کاری بسیار غلط است و اگر کسی بدون سحری روزه بگیرد، احتمال بروز مشکلات گوارشی مخصوصا زخم معده و اثنی عشر در او بسیار زیاد است.

نخوردن سحری کار بسیار غلط و مضری است و توصیه نمی‌شود. اگر غذا وارد معده نشود، خصوصا در روزهای بلند و گرم و در افرادی که غلبه گرمی و خشکی در بدن دارند بسیار خطرناک تر است و اگر این افراد بدون سحری روزه بگیرند امکان بروز مشکلات گوارشی مخصوصا زخم معده و اثنی عشر بسیار زیاد است.

حتی در بعضی از افراد نخوردن سحری و بروز مشکلات گوارشی منجر به بستری شدن آن‌ها می‌شود و ممکن است نتوانند روزه را ادامه دهند؛ وقتی قوه بدن چیزی در معده برای هضم پیدا نکند به بافت طبیعی می‌پردازد و آن را می‌خورد و هضم می‌کند و به مرور خون ریزی ایجاد می‌کند و زخم‌ها و التهابات ایجاد می‌شود.