پیش گیری و درمان سرماخوردگی از دیدگاه طب سنتی + ویدیو
پیش گیری و درمان سرماخوردگی و آنفولانزا از دیدگاه طب سنتی
در فصل پاییز سرماخوردگی و آنفولانزا شایع هستند اما با توجه به اپیدمی کرونا در صورتی که علائم شدید خصوصا علائم تنفسی، تب، ضعف طولانی و … را تجربه کردید هرچه سریع تر برای درمان به پزشک مراجعه کنید. در صورتی که بیماری شما شدید و تهدید کننده نباشد طب ایرانی می تواند به درمان سرماخوردگی، درمان آنفولانزا و درمان کرونا کمک کنند. حتی با کمک تدابیر طب ایرانی می توانید از ابتلای خود به این بیماری ها پیشگیری کنید.
سرماخوردگی با علائمی مثل عطسه، تا حدی بدن درد، تب، سرخی و خارش ناحیه بینی و چشم، ترشحات از بینی و چشم، گلودرد یا التهاب حلق و لوزه ها مشخص می شود. تفاوت سرماخوردگی و آنفلوآنزا اولا در نوع ویروس ایجاد کننده آنهاست، ثانیا در آنفلوآنزا علایم معمولا خیلی شدیدتر، بدن درد بیشتر و تب بالاتر است. ممکن است علائم گوارشی مانند اسهال و حالت تهوع نیز ایجاد شود.
برای مبتلا نشدن به بیماری های ویروسی از قبیل سرماخوردگی، آنفلوآنزا و غیره درمان سرماخوردگی و سایر بیماری هایی از این دست مهم ترین و موثرترین کار اصلاح مزاج است. چرا که بنا نهادن اصول زندگی بر اساس مزاج شخصی، باعث قوی شدن سیستم ایمنی و به دنبال آن کاهش احتمال فعالیت و قدرت گرفتن ویروس ها در این بدن خواهد بود و کاهش احتمال ابتلا شدن به این بیماری ها را به دنبال خواهد داشت.
راهکارهایی برای رفع ضعف بدنی
شرط پیشگیری از بیماری و درمان بیماری ها از جمله درمان سرماخوردگی در فردی که ضعف بدنی دارد، رفع ضعف بدنی است. نشانه ضعف بدنی کم آوردن در انجام کارهای روزمره است و نیاز به دراز کشیدن و خوابیدن دارد و نمی تواند کارها را به اتمام برساند، مخصوصا در افرادی که فشار پایینی دارند. اگر خروجی های بدن مشکل دارد و فرد دچار یبوست است نیز باید برطرف شود. یبوست با تجمع مواد زائد در بدن، زمینه عفونت های ویروسی و غیره از جمله سرماخوردگی را فراهم می کند.
اگر فردی استرس های سنگین دارد یا خواب خوبی ندارد، حتما بایستی اصلاح شود چراکه تمامی این عوامل می تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند و شخص مستعد بیماری های سرماخوردگی و آنفلوآنزا می شود. ورزش ملایم در فصل پاییز حدود ظهر یا بعد از ظهر (که هوا متعادل تر است و سرمای زیاد را ندارد) نیز برای تقویت سیستم ایمنی توصیه می شود.
حتما اگر کسی ضعف دارد باید قوای بدنی خود را تقویت کند، به عنوان مثال با خوردن خوراکی های مقوی مثل حریره و شیره بادام، آب و رب سیب و به، زردک پخته شده، و نخودآب بدن شخص تقویت می شود.
آب عسل یا ماء العسل با یا بدون آبلیمو روزی تا دو لیوان به صورت جرعه جرعه مخصوصا در موارد ضعف، صبح ناشتا یا گاهی بعد از غذا بدن را تقویت می کند. برای تهیه ماء العسل یك واحد عسل به اضافه دو تا شش واحد آب، بجوشانید تا یك سوم آن كم شود و كف گیری شود. اگر در آخر، كمی زعفران یا زنجبیل یا نعنا یا هل یا دارچین داخل كیسه پارچه ای ریخته داخل محلول اواخر جوش آن بیندازید مزاج آن گرمتر خواهد شد.
کدو حلوایی پرورده نیز از خوراکی های مقوی بدن است برای تهیه آن تخم های کدو حلوایی را جدا کرده ولی پوست آن را جدا نکنید سپس کدو حلوایی را همراه پودر بادام، دارچین و شکر بخار پز کرده و میل کنید. به صورت میان وعده (مثلا ساعت 10 صبح و 4 عصر) یا در موارد ضعف می تواند مصرف شود.
اگر شخص کم خونی دارد باید اصلاح شود. اگر خیلی لاغر و ضعیف و نحیف است بایستی از غذاهای مقوی مولد خون مانند آبگوشت، هلیم، کباب چنجه، کباب دل مرغ، شیربرنج خوب پخته شده که با مربای سیب، به یا مربای انگور خورده شود، آب سیب به همراه یک قاشق شیره انگور استفاده کند.
آیا خوردن گرمیجات در پیشگیری و درمان سرماخوردگی موثر است؟
باوری غلط در این رابطه وجود دارد که خوردن گرمی ها و انواع دمنوش ها باعث جلوگیری از ابتلاء به سرماخوردگی می شود و یا در درمان سرماخوردگی موثر است. این توصیه برای همه نیست و بیشتر برای سرد مزاجان می باشد. بنابراین گرم مزاجان باید در کل و نیز در ایام حاد سرماخوردگی و برای درمان سرماخوردگی از زیاده روی در مصرف مواد با مزاج گرم حتما پرهیز کنند و از طرف دیگر، درجاتی از خنکی جات نیز استفاده کنند؛ البته خوردن بی رویه خنکی جات نیز توصیه نمی شود حتی به گرم مزاجان چرا که باعث انحراف مزاج به سمت سردی می شود.
گاهی اوقات در علائم سرماخوردگی علائم حرارتی از قبیل تب (در گرم مزاجان بالاتر می رود)، گلودرد ملتهب و سرخ، خارش چشم و گوش و حلق و بینی بیشتر است که در گرم مزاجان بیشتر اتفاق می افتد. حال تصور کنید که این افراد برای درمان سرماخوردگی دمنوش های گرم مانند آویشن، بابونه و نعناع و یا بخور آنها را استفاده کنند، نه تنها علائم سرماخوردگی آنها را بهتر نمی کند یا باعث پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی نمی شود، بلکه این مواد گرم می توانند با تحریک مخاطات، گلو، حلق و ایجاد علائم آلرژی منجر به شدت یافتن علائم بیماری در این افراد شوند. ترشحات در این فرد زیاد می شود، که این ترشحات می تواند به ریه برود و ایجاد عفونت کند یا می تواند مسیر خروجی سینوس ها را ببندد و باعث سینوزیت شود.
حتی می تواند باعث سرماخوردگی و ذات الریه شود. بنابراین آلرژی می تواند زمینه ساز فعالیت میکروب ها باشد. پس این باور اشتباه است که خوردن دمنوش های گرم یا نوشیدنی هایی مانند عسل آبلیمو باعث درمان سرماخوردگی و بهتر شدن علائم آن در همه افراد با هر مزاجی می شود. در مورد سرد مزاجان بایستی از خوردن سردیجات پرهیز کنند و مصرف آب، ماست، دوغ، لبنیات، سالادجات، ترشیجات و سایر خوراکی های با مزاج سرد را به خصوص در فصول سرد به حداقل برسانند. چراکه خوردن این مواد در افراد با مزاج سرد باعث می شود احتمال به سرماخوردگی در این افراد بالاتر برود.
بنابراین مهم ترین اصل در درمان سرماخوردگی، آنفلوآنزا، آلرژی و سایر بیماری های ویروسی به خصوص در فصول سرد، اصلاح مزاج و سبک زندگی متناسب با مزاج است.
درمان سرماخوردگی، مرحله به مرحله
هنگام بروز سرماخوردگی معمولا در چند روز اول علائم حرارت غالب است؛ شامل سرخی سر و رو و چشم و آبریزش و سوزش ته حلق و حتی گرفتگی صدا، گلودرد همراه با سوزش، تب و غیره که همگی علائم افزایش حرارت هستند. افراد چون معمولا با این علائم آشنایی ندارند شروع می کنند به درمان گیاهی و مثلا آب نمک غرغره کردن. نمک مزاج گرم دارد و رسیدن آن به گلویی که سوزش دارد و ملتهب و سرخ است باعث بدتر شدن علائم می شود.
دمنوش های آویشن، نعناع، بابونه و همچنین خوردن سیر و پیاز (که برخی برای درمان سرماخوردگی به همه توصیه می کنند) که مزاج های گرم دارند، به خصوص برای روزهای اول به هیچ عنوان توصیه نمی شود. وقتی شخص علایم حرارت را نشان می دهد، نباید از گرمیجات چه به صورت گیاهان داروئی و چه در غذاها استفاده کند. سرخ کردنی ها و فلفل و ادویه باید محدود شوند.
استراحت کافی در روزهای اول بسیار مهم است (حتی بیمار اگر نخوابد بایستی دراز بکشد و فعالیت بدنی را کم کند). قوای بدنی در این روزها نباید صرف کارهای بدنی و فکری شود، بلکه باید صرف مبارزه با ویروس و عامل به وجود آورنده بیماری شود. البته لازم به ذکر است که استراحت باعث کاهش دمای بدن و حرارت نیز می شود.
در چند روز اول مخصوصا توسط گرم مزاجان بهتر است خنکی جات تا حدی مصرف شوند. مصرف مایعات (آبلیمو به شرطی که سرفه نداشته باشد و اگر ترشی آن اذیت کند با عسل مخلوط کند یا مصرف آب عسل به همراه کمی آبلیموی تازه)، لیمو شیرین، پرتقال، آب سیب در این دوران توصیه می شود.
گیاهان خنک مانند گل پنیرک یا بنفشه نیز مفید می باشد. برای تهیه این نوشیدنی 2 قاشق غذاخوری از این گیاهان درون آب سرد ریخته و بعد از 20 دقیقه صاف کنید جرعه جرعه میل کنید تا التهاب را کاهش دهد و گلودرد بهتر می شود. همچنین غرغره کردن آنها نیز توصیه می شود.
بخور سرد نیز مفید است. بخور سرد یعنی بخور آب یا بخور گیاهان سرد مانند بخور جوشانده تخم گشنیز و مصرف گیاهان با مزاج سرد چه در سوپ و آش یا به صورت آبگیری و غرغره کردن یا حتی بخور (خرفه، کاهو، خیار، کدو سبز و اسفناج). ماساژ این مواد نیز مفید خواهد بود مانند چکاندن روغن بفشه در بینی و مالیدن آن به سر و صورت که خواب آنها را نیز افزایش خواهد داد و تب را نیز کاهش می دهد.
در صورت التهاب گوش و گلو در آن نواحی نیز می توان از ماساژ روغن های با مزاج سرد بهره جست. عرقیجات سرد هم در روزهای اول که علائم حرارت غالب است کمک کننده است؛ عرق بید (پاشویه و بدن شویه با آن که تب را پایین می آورد و هم خوردن آن)، عرق کاسنی، اسفناج، کاهو، پنیرک، بارهنگ، عناب و سپستان نیز به صورت دم کرده در چند روز اول مناسب است.
ماءالشعیر طبی نیز در دو سه روز اول برای التیام التهاب حلق و دهان و رفع عطش علائم حرارت می تواند بسیار مفید باشد. ماءالشعیر طبی آب جو جوشانده و پخته شده است. برای تهیه آن یک واحد جو با 14 الی 20 واحد آب به صورت ملایم تا قبل از ترکیدن جو که حالت لعاب دار پیدا نکند جوشانده شود، سپس مایع صاف شود و مصرف شود.
معمولا از روز سوم و چهارم به بعد، تب و عطسه کم می شود و ترشحات غلیظ و سفت می شوند. در واقع علائم سردی بیشتر بروز می کند و غالب است. در این دوره مصرف گرمیجات بیشتر توصیه می شود مانند بابونه، مرزنجوش، ناخنک و گاهی رازیانه، که بهتر است به صورت جداگانه مصرف شوند تا در صورتی که یک گیاه به فرد نساخت، آن گیاه قابل شناسایی و حذف باشد.
اگر مشکلی با مصرف گیاهان وجود نداشته باشد (حساسیت) می توان از یکی یا چند گیاه به صورت ترکیب استفاده کرد. یک قاشق غذاخوری از هر گیاه (دوز مصرفی رازیانه نصف بقیه گیاهان است) در دو لیوان ریخته شود، جوشانده و همزمان بخور داده شود (دم و بازدم از راه دهان تا حلق و فضای داخل دهان پاکسازی شوند)، بینی (دم و بازدم از راه بینی تا سینوس ها و نازوفارنکس پاکسازی شوند) و گوش که خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی هم دارد.
پس از ده دقیقه بخور دادن، زیر آن خاموش کنید، درب آن گذاشته شده تا هم دم بکشد هم ولرم شود، سپس آن را صاف کنید با کمی نبات یا عسل شیرین کنید و میل کنید.
خانم های باردار در مصرف دم کرده ها باید دقت کنند؛ دم کرده آویشن و پونه (ممکن است باعث لک بینی و حتی سقط بشود) ممنوع است ولی دم کرده نعناع و بابونه در حد کم مجاز است. بخور دادن همه این موارد مجاز است. سایر تدابیر مخصوصا غذایی ذکر شده برای خانم باردار مجاز است.
تقویت بدن در این دوره مفید است. مقداری پیاده روی در این دوره دوم توصیه می شود، چرا که سردی بدن را کم می کند و حرارت مفیدی را به بدن می دهد و بدن را تقویت هم می کند. خوردنی هایی مانند آب عسل، نعناع، پونه و سایر دمنوش های گرم، همین طور مصرف آب نمک به صورت غرغره، ختمی، بوئیدن گلاب و دهانشویه و بدنشویه با گلاب نیز مفید است. خوردن فالوده سیب نیز توصیه می شود.
در طب رایج آنتی بیوتیک ها و ضد آلرژی ها تجویز می شوند که به سرعت جلوی ترشحات را می گیرند و این ترشحات از بدن دفع نشده و درون بدن تجمع پیدا می کنند، خشک می شوند و عاملی برای ایجاد آلرژی می شوند. بهتر است بگذاریم بدن کار خودش را بکند و ما طبق توصیه های طب سنتی به بدن کمک کنیم تا مراحل را پیش ببرد.
درمان سرفه
مواد لعاب دار مانند تخم شربتی، تخم بالنگو، تخم بارهنگ، به دانه، قدومه (مزاج گرم)، تخم مرو، تخم کتان (رو به سردی)، فرنی ها و نشاسته، گل پنیرک و بفشه در آب سرد، گل ختمی در آب جوش که رفته رفته ولرم شود، برای رفع خشکی، گرفتگی و التهاب گلو و همین طور سرفه های خشک و گرفتگی صدا استفاده می شوند.
برای سرفه خلط دار، ترکیبات نعناع و آویشن و بابونه می تواند کمک کننده باشد. داروهایی در بازار موجودند مانند شربت هایی که با ترکیبات رازیانه، آویشن و بابونه ساخته شده اند. البته دانستن اینکه این شربت ها برای چه کسانی و در چه مرحله ای از بیماری کاربرد دارد بسیار مهم است. برای افراد با مزاج سرد با سرفه های زیاد و خلط دار، مصرف این شربت ها مفید است. ولی در افراد با مزاج گرم و در چند روز اول بیماری مصرف این دارو ها مجاز نیست و علائم بیماری را بدتر می کند. این تفاوت درمان بیماری با طب گیاهی و طب سنتی است که حتما باید مزاج فرد در نظر گرفته شود. ترشی و سرکه برای سیستم تنفسی تمامی افراد و تمامی مزاج ها (برای گرم مزاجان باعث انقباض مجاری تنفسی و بدتر شدن علائم سرماخوردگی می شود و سرد مزاجان که همیشه باید پرهیز کنند) مضر است و باید پرهیز شود.
درمان علائم گوارشی
گاهی دستگاه گوارش نیز طی سرماخوردگی درگیر می شود که این افراد علائمی از قبیل اسهال را نیز نشان می دهند؛ در این موارد می توانند از دمنوش نعناع یا عرق زنیان استفاده کنند و یا افراد با مزاج گرم می توانند از آب انار به همراه پیه آن یا آب عدس پخته بهره ببرند. برنجک (برنج بو داده)، گندمک (گندم بو داده) و ذرت بو داده نیز می توانند علائم اسهال را بهتر کند.
در صورت داشتن یبوست مصرف ملین هایی مانند روغن بادام خوراکی، روغن زیتون، انجیر (تازه یا خشک که نوع خشک بهتر است با آب یا گلاب خیس بخورد) مفید است. خوردن سکنجبین مخصوصا نوع ملس یا ترش آن چون سرکه دارد در این ایام توصیه نمی شود.
بعضی ویروس ها دردهای شکمی نیز ایجاد می کنند؛ برای درمان آن اگر به همراه یبوست باشد، روغن مالی شکم (با روغن بابونه یا بادام شیرین) در جهت عقربه های ساعت و اگر اسهال دارد، روغن مالی در خلاف جهت عقربه های ساعت توصیه می شود. بادکش شکم با نظارت پزشک (بادکش گرم بهتر است) برای بهتر کردن دردهای شکمی مفید است. عرق نعناع یا دم کرده آن و همین طور پونه، بابونه و زنیان نیز مخصوصا در سردمزاجان برای رفع دل پیچه کمک کننده است. مصرف سماق به صورت پودر (مکیدن) یا دم کرده آن برای رفع حالت تهوع مفید است.
درمان سایر علائم
دردهای عضلانی بدن که به همراه سرماخوردگی و به خصوص آنفلوانزا عارض می شوند، به وسیله روغن مالی و بادکش بسیار تسکین می یابند.
در صورت گوش درد، بادکش گذاری پشت گوش ها و روغن مالی اطراف گوش با روغن بابونه یا گل سرخ کمک کننده است.
در صورت داشتن تنگی نفس به همراه سرفه، بادکش پشت قفسه سینه همراه با روغن مالی با روغن بابونه به بهبود علائم کمک می کند. در صورت داشتن گلودرد، با تجویز پزشک می توانند ناحیه گلو و اطراف گردن را بادکش گذاری کنند. اگر به همراه علائم سینوزیت است، بادکش گذاری نواحی سینوس ها، گونه و پیشانی در کنار سایر تدابیر مفید است.
اما با توجه به اپیدمی کرونا باز هم تاکید می شود که در صورتی که علائم شدید خصوصا علائم تنفسی، تب، ضعف طولانی و … را تجربه کردید هرچه سریع تر برای درمان به پزشک مراجعه کنید.
