تدابیر فصل پاییز از دیدگاه طب سنتی

تدابیر فصل پاییز از دیدگاه طب سنتی

با توجه به اینكه هر فصلی مزاج خاص خود را دارد، حتما باید سبك زندگی و غذاها نیز متناسب با فصل تغییر كند تا فرد سالم بماند.

مزاج فصل پاییز، سرد و خشك است. در واقع در این فصل، از حرارت هوا كاسته می‌شود و رطوبت هم مانند زمستان زیاد نیست. كلا در دو زمان از سال تغییر آب و هوا خیلی زیاد است: آخر تابستان و اول پاییز كه هوای گرم، به هوای سرد تبدیل می‌شود و آخر زمستان و اول بهار كه هوای سرد به هوای گرم تبدیل می‌شود.

برخی از مشكلات و بیماری‌های جسمی و روحی (مانند آلرژی‌ها، مشكلات گوارشی، مفصلی، تنفسی، افسردگی یا سرخوشی و…) نیز در این زمان ها و به دلیل تغییر خصوصیات آب و هوایی و دمایی بیشتر رخ می‌دهند.

چه كنیم تا در فصل پاییز سالم بمانیم؟

توصیه می‌شود خودتان را در معرض بادهای پاییزی قرار ندهید، زیرا همانطور كه باعث ریزش برگ‌های درختان می‌شوند، باعث ریزش سلامتی از انسان نیز می‌شوند (حدیث معصومین علیهم السلام). از آنجا كه هوای پاییز رو به خنكی می‌رود و افراد از فصل تابستان عادت به پوشیدن لباس‌‌های كم دارند، به دنبال قرارگرفتن در معرض بادهای پاییزی، دچار سرماخوردگی‌ها، سینوزیت‌ها، عفونت‌های سیستم تنفسی و… می‌شوند.

در فصل پاییز، میانه روز، هوا گرم و اول و آخر روز، هوا خنك است، بنابراین به نوع لباس خود توجه نمایید و لباس‌های گرم برای ساعات خنک همراه خود داشته باشید.

با توجه به اینكه فصل پاییز سرد و خشك است، بنابراین باید از مصرف غذاهایی كه سردی و خشكی زیاد دارند (كه می توانند خلط سودا که آن هم سرد و خشک است را زیاد كنند) پرهیز كرد.

همچنین برعكس فصل تابستان، باید تا حدی از غذاهایی استفاده نمود كه رو به گرمی و تری هستند و اصطلاحاً خونسازی می‌كنند تا سردی و خشکی هوا را جبران نمایند.

بنابراین آنچه در مورد افزایش خلط سودا در بدن و احتیاط در مورد آن و یا برای افراد با مزاج سرد و خشك و موارد مفید و مضر برای ایشان در شماره های قبلی گفته شد، برای فصل پاییز قابل اجرا است، چون مزاج فصل پاییز هم سرد و خشك است.

در اینجا به طور خلاصه به برخی از علایم افرایش خلط سودا و پرهیزها و موارد مفید برای کاهش این خلط در بدن شاراه خواهیم کرد.

علائم افزایش خلط سودا

تمایل رنگ پوست به سمت تیره، ایجاد لك‌های قهوه‌ای پوست، چروكیدگی و بی‌طراوتی و مات شدن رنگ پوست، گرفتگی عضلات (مخصوصاً‌ عضله پشت ساق پا  یا انگشتان كه ممكن است این اتفاق‌ها درخواب رخ دهند)، فكر و خیال‌های زیاد، كیفیت بد خواب، دیدن خواب های آشفته و بد به علت افزایش سودا در بدن اتفاق می افتند.

تیره‌تر شدن رنگ ترشحات بدن مانند عرق یا ادرار (به دلیل دفع سودای اضافی از بدن)، ایجاد اشتهای كاذب، غلیظ و تیره‌تر بودن خون، افزایش موهای زائد، لاغر شدن، افزایش مشکلات روحی روانی شامل ناامیدی، گوشه‌گیری، انزوا، بددلی، شكاكیت و بدگمانی از علائم افزایش خلط سودا در بدن هستند.

غذاهایی كه خلط سودا تولید می‌‌كنند

تمام غذاهای مانده، غذاهای كنسروی و فست‌فودها مانند سوسیس و كالباس ( كه به نوعی غذاهای مانده به حساب می‌آیند)، غذاهای زودپز شده، گوشت‌های نگهداری شده در فریزر برای مدت طولانی، گوشت گاو و گوشت حیوانات مسن، ماهی‌های شور یا دودی (هرچه غذا یا ماده غذایی بماند، هضم آن سخت‌تر می‌شود و مواد زائد و سودای بیشتری تولید می‌كند)، انواع سس‌ها، غذاها و مواد حاوی افزودنی منجر به تولید خلط سودا در بدن می شوند.

بعضی از تنقلات مانند چیپس‌ها و پاستیل‌ها، ‌مصرف زیاد قهوه و چای پررنگ، گیاهانی مانند بادمجان، كلم، گل كلم، قارچ، گوجه‌فرنگی، لوبیا سبز، ذرت، عدس، میوه‌های ترش و كلا مصرف ترشی‌جات و سركه، مصرف زیاد یخ و آب یخ، مصرف زیاد ماست و دوغ ترش، پنیر شور و مانده و كشک خلط سودا تولید می کنند.

پرهیزها و موارد مفید برای افرادی كه علائم افزایش خلط سودا پیدا كرده‌اند

این افراد باید از مواد ذكر شده مولد سودا پرهیز كنند و اگر به مصرف زیاد این مواد عادت دارد، باید كم‌كم این عادات غلط خود را كنار بگذارد  لذا با پرهیز، بسیاری از مشكلات آنها برطرف می‌شود.

اشخاص سوداوی یا با غلبه سودا، باید از غذاهای با طبع گرم و تر (ضد سردی و خشكی) بیشتر استفاده کنند: مانند آبگوشت، كباب، گوشت گوسفندی، گوشت شتر، كبك و بلدرچین، دل (در مصرف جگر و قلوه زیاده‌روی نكنند، زیرا بیشتر اثر دارویی دارند)، ‌تخم‌مرغ آبپز و عسلی (گاهی به صورت نیمرو)، گندم و محصولات آن مانند نان، بلغور گندم، آش و حلیم (خونساز هستند و سردی و خشكی را برطرف می‌كنند)، نخود و لوبیا و غذاهای حاوی آنها (مثل خوراك سبزیجات حاوی نخود و لوبیا)، نان سنگگ با مختصری كره یا روغن حیوانی.

مواد شیرین مانند شیره خرما و انگور، نبات، عسل، مرباهای خانگی، میوه‌های شیرین، كشمش، انگور، به،‌ سیب، خربزه، انجیر تازه، توت تازه، توت خشك، سبزیجاتی مانند ریحان و ترخون، تنقلات مانند بادام و بادام زمینی، فندق، فرنی بادام، حریره بادام و افزودنی‌هایی مانند هل، دارچین و زنجبیل باعث می‌شود بدن این افراد گرم شود و رطوبت پیدا كند و سودای زیاد، كم‌كم دفع شود.

از قدیم هم رسم بود كه در زمان مدارس، ازاین قبیل خوردنی ها مانند نخودچی، كشمش و توت خشك (كه مزاج‌های رو به گرم دارند) در جیب دانش‌‌آموزان می‌ریختند تا بچه‌ها انرژی بگیرند و یادگیری آنها افزایش یابد (برعكس تنقلات امروزی  مانند پاستیل، چیپس، پفك و. . . كه یا سرد هستند و یا گرمی زائدی دارند).

باید افراد توجه داشته باشند كه در مكان‌های سرد توقف نداشته باشند و زیرانداز و رواندازشان كافی باشد.

درمان یبوست در پاییز

در این فصل، بروز یبوست (به معنی خشكی بدن و كلا خشكی مزاج شامل خشکی پوست و مغز) بیشتر می‌شود كه از مصادیق شایع آن یبوست گوارشی  است و  در این صورت باید ملین‌ها بیشتر مصرف شوند. ملین‌های توصیه شده در این فصل، ملین‌های رو به گرم می‌باشد كه بهترین آنها  انجیر، گلابی، روغن زیتون یا روغن بادام شیرین و شکر سرخ در شیر داغ است.

شخص اگر مبتلا به دیابت نباشد، می‌تواند انجیر را به صورت خشك (روزی 3 تا 5 عدد) استفاده كند. در صورت خشكی بیش از حد مزاج، می‌توان انجیر را شب در گلاب خیس نمود و صبح ناشتا استفاده كرد كه هم غذا و هم ملین است و برای فصل پاییز بسیار مناسب می‌باشد.

از روغن زیتون هم می‌توان به میزان 1 قاشق غذاخوری یا مرباخوری صبح ناشتا استفاده نمود یا می‌توان آن را در یك فنجان آب داغ ریخت و همراه با كمی نبات یا عسل شیرین میل نمود كه این به ویژه برای كسانی كه استعداد یبوست گوارشی دارند، بسیار مفید است.

مصرف شكر سرخ یا شكر قهوه‌ای كه در عطاری‌ها موجود می‌باشد هم بسیار مفید است زیرا هم ملین است و هم ایجاد حرارت می‌كند و خاصیت غذایی دارد. می‌توان 1 قاشق غذاخوری یا مرباخوری از شكر قهوه‌ای یا شكر سرخ را در یك لیوان شیر گرم جوشیده شده كه از جوشش افتاده ریخت و برای صبحانه میل نمود. می‌توان در این لیوان شیر، یك عدد انجیر نیز انداخت.

روغن مالی روی شكم با روغن زیتون یا روغن بادام شیرین در جهت عقربه‌های ساعت نیز می‌تواند به رفع یبوست و خشكی كمك كند. از روغن بادام شیرین خوراكی نیز می‌توان در روز با فاصله هر 8 ساعت به میزان 1 قاشق مرباخوری میل نمود.

روغن ها، استشمام بوهای خوش در پاییز

همچنین توصیه می‌شود افراد از روغن بادام شیرین در بینی خود بچكانند، زیرا در این فصل رطوبت مغز مقداری كم می‌شود و چكاندن روغن در بینی و یا ماساژ روغن بر روی صورت و پیشانی، به تعدیل مزاج مغز و سر در فصل پاییز و کاهش مشکلات عصبی همچون افسردگی، بی خوابی، عصبی شدن و …كمك می‌كند.

در این فصل، استحمام با آب گرم همراه با روغن مالی در حمام با روغن‌هایی مانند روغن بادام شیرین یا بابونه یا کنجد هم به پیشگیری از بروز خشكی‌های پوست و لطیف و حالت‌پذیر ماندن پوست در پاییز كمك می‌كند، زیرا در این فصل بسیاری از افراد به خشكی پوست، خارش، اگزما، خونریزی و ترك پوست دچار می‌شوند.

استفاده از بوهای خوش مانند بوی عنبر، گلاب و گل‌هایی مانند نرگس و ایجاد حالت فرح و شادی در این فصل توصیه می‌شود تا از بروز مشكلات روحی و روانی در این فصول پیشگیری شود.

حجامت پاییزی

در اواخر تابستان و اوایل پاییز به دلیل تجمع اخلاط سوخته ناشی از حرارت تابستان و جلوگیری از تکاثف و رسوب آن ها در فصل های سرد پیش رو که زمینه ساز آلرژی ها و لک های پوستی و توده های بدنی می شوند، نسبت به انجام حجامت به هنگام، اصولی و بهداشتی توصیه می شود.

افرادی که حجامت توسط پزشک حاذق طب سنتی به ایشان توصیه شده است، افراد با مزاج گرم و تر مخصوصاً مردان، زنان یائسه، افراد دارای غلظت یا چربی خون یا اسید اوریک بالا، افراد دارای جوش و دمل های پوستی صورت و بالا تنه و دارای احساس سنگینی و حرارت بالای سر و بدن، برای حجامت در ابتدای این فصل می توانند طبق سنت علمی و دیرینه ایران، اقدام نمایند.

 توصیه اکید می شود، صرفاً به مراکزاستاندارد درمانی و تحت نظر پزشک مراجعه شود تا مراحل قبل، حین و بعد از حجامت، به درستی اجرا شود.

اطفال زیر دو سال، سنین خیلی بالا، بیماری های خاص و کم خونی های شدید، مزاج های سرد یا خشک، افراد خیلی لاغر یا خیلی چاق، افراد دارای ضعف شدید و کمبود فشارنباید حجامت کنند.

سرماخوردگی و آنفلوآنزا

در فصل پاییز سرماخوردگی و آنفولانزا شایع هستند اما با توجه به اپیدمی کرونا در صورتی که علائم شدید خصوصا علائم تنفسی، تب، ضعف طولانی و … را تجربه کردید هرچه سریع تر برای درمان به پزشک مراجعه کنید.

سرماخوردگی با علائمی مثل عطسه، تا حدی بدن درد، تب، سرخی و خارش ناحیه بینی و چشم، ترشحات از بینی و چشم، گلودرد یا التهاب حلق و لوزه ها مشخص می شود. تفاوت سرماخوردگی و آنفلوآنزا اولا در نوع ویروس ایجاد کننده آنهاست، ثانیا در آنفلوآنزا علایم معمولا خیلی شدیدتر، بدن درد بیشتر و تب بالاتر است. ممکن است علائم گوارشی مانند اسهال و حالت تهوع نیز ایجاد شود.

چطور از ابتلا به سرماخوردگی جلوگیری کنیم؟

برای مبتلا نشدن به بیماری های ویروسی از قبیل سرماخوردگی، آنفلوآنزا و غیره مهم ترین و موثرترین کار اصلاح مزاج است. چرا که بنا نهادن اصول زندگی بر اساس مزاج شخصی، باعث قوی شدن سیستم ایمنی و به دنبال آن کاهش احتمال فعالیت و قدرت گرفتن ویروس ها در این بدن خواهد بود و کاهش احتمال ابتلا شدن به این بیماری ها را به دنبال خواهد داشت.

آیا مصرف گرمیجات از سرماخوردگی جلوگیری می کند؟

باوری غلط در این رابطه وجود دارد که خوردن گرمی ها و انواع دمنوش ها باعث جلوگیری از ابتلاء به سرماخوردگی می شود. این توصیه برای همه نیست و بیشتر برای سرد مزاجان می باشد. بنابراین گرم مزاجان باید در کل و نیز در ایام حاد سرماخوردگی از زیاده روی در مصرف مواد با مزاج گرم حتما پرهیز کنند و از طرف دیگر، درجاتی از خنکی جات نیز استفاده کنند؛ البته خوردن بی رویه خنکی جات نیز توصیه نمی شود حتی به گرم مزاجان چرا که باعث انحراف مزاج به سمت سردی می شود.

 گاهی اوقات در علائم سرماخوردگی علائم حرارتی از قبیل تب (در گرم مزاجان بالاتر می رود)، گلودرد ملتهب و سرخ، خارش چشم و گوش و حلق و بینی بیشتر است که در گرم مزاجان بیشتر اتفاق می افتد. حال تصور کنید که این افراد دمنوش های گرم مانند آویشن، بابونه و نعناع و یا بخور آنها را استفاده کنند، نه تنها علائم سرماخوردگی آنها را بهتر نمی کند یا باعث پیشگیری از ابتلا به سرماخوردگی نمی شود، بلکه این مواد گرم می توانند با تحریک مخاطات، گلو، حلق و ایجاد علائم آلرژی منجر به شدت یافتن علائم بیماری در این افراد شوند.

تصور کنید فردی با مزاج گرم از دمنوش های با مزاج گرم استفاده کند. این فرد پس از مدتی ممکن است دچار علائم آلرژی مانند خارش گلو یا سر و چشم و یا آبریزش چشم و بینی شود، ترشحات زیاد شده، که این ترشحات می تواند به ریه برود و ایجاد عفونت کند یا می تواند مسیر خروجی سینوس ها را ببندد و باعث سینوزیت شود.

حتی می تواند باعث سرماخوردگی و ذات الریه شود. بنابراین آلرژی می تواند زمینه ساز فعالیت میکروب ها باشد. پس این باور اشتباه است که خوردن دمنوش های گرم یا نوشیدنی هایی مانند عسل آبلیمو باعث بهتر شدن علائم سرماخوردگی در همه افراد با هر مزاجی می شود. در مورد سرد مزاجان بایستی از خوردن سردیجات پرهیز کنند و مصرف آب، ماست، دوغ، لبنیات، سالادجات، ترشیجات و سایر خوراکی های با مزاج سرد را به خصوص در فصول سرد به حداقل برسانند. چراکه خوردن این مواد در افراد با مزاج سرد باعث می شود احتمال به سرماخوردگی در این افراد بالاتر برود.

چطور قوای بدنی خود را تقویت کنیم؟

بنابراین مهم ترین اصل در درمان سرماخوردگی، آنفلوآنزا، آلرژی و سایر بیماری های ویروسی به خصوص در فصول سرد، اصلاح مزاج و سبک زندگی متناسب با مزاج است. حتما اگر کسی ضعف دارد باید قوای بدنی خود را با خوردن خوراکی های مقوی مثل حریره و شیره بادام، آب و رب سیب و به، زردک پخته شده، نخودآب تقویت کند.

مصرف کدو حلوایی پرورده نیز به تقویت قوا کمک می کند. برای تهیه این خوردنی تخم های کدو حلوایی را جدا کرده ولی پوست آن را جدا نکنید سپس کدو حلوایی را همراه پودر بادام، دارچین و شکر بخار پز کرده و میل کنید به صورت میان وعده (مثلا ساعت 10 صبح و 4 عصر) یا در موارد ضعف می توانید آن را مصرف کنید.

آب عسل با یا بدون آبلیمو روزی تا دو لیوان به صورت جرعه جرعه مخصوصا در موارد ضعف، صبح ناشتا یا گاهی بعد از غذا نیز می تواند به تقوت قوای فرد کمک کند. برای تهیه ماء العسل يك واحد عسل به اضافه دو تا شش واحد آب، بجوشانند تا يك سوم آن كم شود و كف گيری شود. اگر در آخر، كمی زعفران يا زنجبيل يا نعنا يا هل يا دارچين داخل كيسه پارچه ای ريخته داخل محلول اواخر جوش آن بيندازند كه در اين صورت مزاج آن گرمتر خواهد شد.

اگر شخص کم خونی دارد باید اصلاح شود. اگر خیلی لاغر و ضعیف و نحیف است بایستی از غذاهای مقوی مولد خون استفاده کند مانند آبگوشت،  هلیم، کباب چنجه، کباب دل مرغ، شیربرنج خوب پخته شده که با مربای سیب، به یا مربای انگور خورده شود، آب سیب به همراه یک قاشق شیره انگور.

شرط پیشگیری از بیماری و درمان در فردی که ضعف بدنی دارد، رفع ضعف بدنی است. نشانه ضعف بدنی کم آوردن در انجام کارهای روزمره است و نیاز به دراز کشیدن و خوابیدن دارد و نمی تواند کارها را به اتمام برساند، مخصوصا در افرادی که فشار پایینی دارند. اگر خروجی های بدن مشکل دارد و فرد دچار یبوست است نیز باید برطرف شود.

یبوست با تجمع مواد زائد در بدن، زمینه عفونت های ویروسی و غیره از جمله سرماخوردگی را فراهم می کند. اگر فردی استرس های سنگین دارد یا خواب خوبی ندارد، حتما بایستی اصلاح شود چراکه تمامی این عوامل می تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف می کند و شخص مستعد بیماری های سرماخوردگی و آنفلوآنزا می شود. ورزش ملایم در فصل پاییز حدود ظهر یا بعد از ظهر (که هوا متعادل تر است و سرمای زیاد را ندارد) نیز برای تقویت سیستم ایمنی توصیه می شود.

درمان سرماخوردگی

هنگام بروز سرماخوردگی معمولا در چند روز اول علائم حرارت غالب است؛ شامل سرخی سر و رو و چشم و آبریزش و سوزش ته حلق و حتی گرفتگی صدا، گلودرد همراه با سوزش، تب و غیره که همگی علائم افزایش حرارت هستند. افراد چون معمولا با این علائم آشنایی ندارند شروع می کنند به درمان گیاهی و مثلا آب نمک غرغره کردن. نمک مزاج گرم دارد و رسیدن آن به گلویی که سوزش دارد و ملتهب و سرخ است باعث بدتر شدن علائم می شود.

دمنوش های آویشن، نعناع، بابونه و همچنین خوردن سیر و پیاز (که برخی برای درمان سرماخوردگی به همه توصیه می کنند) که مزاج های گرم دارند، به خصوص برای روزهای اول به هیچ عنوان توصیه نمی شود. وقتی شخص علایم حرارت را نشان می دهد، نباید از گرمیجات چه به صورت گیاهان داروئی و چه در غذاها استفاده کند. سرخ کردنی ها و فلفل و ادویه باید محدود شوند. استراحت کافی در روزهای اول بسیار مهم است (حتی اگر نخوابد بایستی دراز بکشد و فعالیت بدنی را کم کند).

قوای بدنی در این روزها نباید صرف کارهای بدنی و فکری شود، بلکه باید صرف مبارزه با ویروس و عامل به وجود آورنده بیماری شود. البته لازم به ذکر است که استراحت باعث کاهش دمای بدن و حرارت نیز می شود. در چند روز اول مخصوصا توسط گرم مزاجان بهتر است خنکی جات تا حدی مصرف شوند مانند مصرف مایعات (آبلیمو به شرطی که سرفه نداشته باشد و اگر ترشی آن اذیت کند با عسل مخلوط کند یا مصرف آب عسل (ماء العسل) به همراه کمی آبلیموی تازه)، لیمو شیرین، پرتقال، آب سیب، گیاهان خنک مانند گل پنیرک یا بنفشه (2 قاشق غذاخوری از این گیاهان درون آب سرد و بعد از 20 دقیقه صاف کنند جرعه جرعه میل کنند تا التهاب را کاهش دهد و گلودرد بهتر می شود. همچنین غرغره کردن آنها نیز توصیه می شود).

بخور سرد نیز مفید است. بخور سرد یعنی بخور آب یا بخور گیاهان سرد مانند بخور جوشانده تخم گشنیز و مصرف گیاهان با مزاج سرد چه در سوپ و آش یا به صورت آبگیری و غرغره کردن یا حتی بخور (خرفه، کاهو، خیار، کدو سبز و اسفناج). ماساژ این مواد نیز مفید خواهد بود مانند چکاندن روغن بفشه در بینی و مالیدن آن به سر و صورت که خواب آنها را نیز افزایش خواهد داد و تب را نیز کاهش می دهد. در صورت التهاب گوش و گلو در آن نواحی نیز می توان از ماساژ روغن های با مزاج سرد بهره جست.

عرقیجات سرد هم در روزهای اول که علائم حرارت غالب است کمک کننده است؛ عرق بید (پاشویه و بدن شویه که تب را پایین می آورد و هم خوردن آن)، عرق کاسنی، اسفناج، کاهو، پنیرک، بارهنگ. عناب و سپستان نیز به صورت دم کرده در چند روز اول مناسب است. ماءالشعیر طبی (آب جو جوشانده و پخته شده، یک واحد جو با 14 الی 20 واحد آب به صورت ملایم جوشانده شود تا قبل از ترکیدن جو که حالت لعاب دار پیدا نکند، سپس مایع صاف شود و مصرف شود) نیز در دو سه روز اول برای التیام التهاب حلق و دهان و رفع عطش علائم حرارت می تواند بسیار مفید باشد.

معمولا از روز سوم و چهارم به بعد، تب و عطسه کم می شود و ترشحات غلیظ و سفت می شوند. در واقع علائم سردی بیشتر بروز می کند و غالب است. در این دوره مصرف گرمیجات بیشتر توصیه می شود مانند بابونه، مرزنجوش، ناخنک و گاهی رازیانه، که بهتر است به صورت جداگانه مصرف شوند تا در صورتی که یک گیاه به فرد نساخت، آن گیاه قابل شناسایی و حذف باشد.

اگر مشکلی با مصرف گیاهان وجود نداشته باشد (حساسیت) میتوان از یکی یا چند تا از آنها به صورت ترکیب استفاده کرد. یک قاشق غذاخوری از هر گیاه (دوز مصرفی رازیانه نصف بقیه گیاهان است) در دو لیوان ریخته شود، جوشانده و همزمان بخور داده شود (دهان (دم و بازدم از راه دهان تا حلق و فضای داخل دهان پاکسازی شوند)، بینی (دم و بازدم از راه بینی تا سینوس ها و نازوفارنکس پاکسازی شوند) و گوش که خاصیت ضد التهابی و ضد میکروبی هم دارد). پس از ده دقیقه بخور دادن، زیر آن خاموش شده، درب آن گذاشته شده تا هم دم بکشد هم ولرم شود، سپس صاف شده با کمی نبات یا عسل شیرین شده و میل شود.

تقویت در این دوره مفید است. مقداری پیاده روی در این دوره دوم توصیه می شود، چرا که سردی بدن را کم می کند و حرارت مفیدی را به بدن می دهد و بدن را تقویت هم می کند. خوردنی هایی مانند آب عسل، نعناع، پونه و سایر دمنوش های گرم، همین طور مصرف آب نمک به صورت غرغره، ختمی، بوئیدن گلاب و دهانشویه و بدنشویه با گلاب نیز مفید است. خوردن فالوده سیب نیز توصیه می شود.

در طب رایج آنتی بیوتیک ها و ضد آلرژی ها تجویز می شوند که به سرعت جلوی ترشحات را می گیرند و این ترشحات از بدن دفع نشده و درون بدن تجمع پیدا می کنند، خشک می شوند و عاملی برای ایجاد آلرژی می شوند. بهتر است بگذاریم بدن کار خودش را بکند و ما طبق توصیه های طب سنتی به بدن کمک کنیم تا مراحل را پیش ببرد.

دردهای عضلانی بدن که به همراه سرماخوردگی و به خصوص آنفلوانزا عارض می شوند، به وسیله روغن مالی و بادکش بسیار تسکین می یابند.

خانم های باردار در مصرف دم کرده ها باید دقت کنند؛ دم کرده آویشن و پونه (ممکن است باعث لک بینی و حتی سقط بشود) ممنوع است ولی دم کرده نعناع و بابونه در حد کم مجاز است. بخور دادن همه این موارد مجاز است. سایر تدابیر مخصوصا غذایی ذکر شده برای خانم باردار مجاز است.

مواد لعاب دار مانند تخم شربتی، تخم بالنگو، تخم بارهنگ، به دانه، قدومه (مزاج گرم)، تخم مرو، تخم کتان (رو به سردی)، فرنی ها و نشاسته، گل پنیرک و بفشه در آب سرد، گل ختمی در آب جوش که رفته رفته ولرم شود، برای رفع خشکی، گرفتگی و التهاب گلو و همین طور سرفه های خشک و گرفتگی صدا استفاده می شود.

برای سرفه خلط دار، ترکیبات نعناع و آویشن و بابونه می تواند کمک کننده باشد. داروهایی در بازار موجودند مانند شربت هایی که با ترکیبات رازیانه، آویشن و بابونه ساخته شده اند. البته دانستن اینکه این شربت ها برای چه کسانی و در چه مرحله ای از بیماری کاربرد دارد بسیار مهم است. برای افراد با مزاج سرد با سرفه های زیاد و خلط دار، مصرف این شربت ها مفید است.

ولی در افراد با مزاج گرم و در چند روز اول بیماری مصرف این دارو ها مجاز نیست و علائم بیماری را بدتر می کند. این تفاوت درمان بیماری با طب گیاهی و طب سنتی است که حتما باید مزاج فرد در نظر گرفته شود. ترشی و سرکه برای سیستم تنفسی تمامی افراد و تمامی مزاج ها (برای گرم مزاجان باعث انقباض مجاری تنفسی و بدتر شدن علائم سرماخوردگی می شود و سرد مزاجان که همیشه باید پرهیز کنند) مضر است و باید پرهیز شود.

گاهی دستگاه گوارش نیز طی سرماخوردگی درگیر می شود که این افراد علائمی از قبیل اسهال را نیز نشان می دهند؛ در این موارد می توانند از دمنوش نعناع یا عرق زنیان استفاده کنند و یا افراد با مزاج گرم می توانند از آب انار به همراه پیه یا آب عدس پخته بهره ببرند. برنجک (برنج بو داده)، گندمک (گندم بو داده) و ذرت بو داده نیز می توانند علائم اسهال را بهتر کند.

در صورت داشتن یبوست مصرف ملین هایی مانند روغن بادام خوراکی، روغن زیتون، انجیر (تازه یا خشک که نوع خشک بهتر است با آب یا گلاب خیس بخورد) مفید است. خوردن سکنجبین مخصوصا نوع ملس یا ترش آن چون سرکه دارد در این ایام توصیه نمی شود. بعضی ویروس ها دردهای شکمی نیز ایجاد می کنند؛ برای درمان آن اگر به همراه یبوست باشد، روغن مالی شکم (با روغن بابونه یا بادام شیرین) در جهت عقربه های ساعت و اگر اسهال دارد، روغن مالی در خلاف جهت عقربه های ساعت توصیه می شود.

بادکش شکم با نظارت پزشک (بادکش گرم بهتر است) برای بهتر کردن دردهای شکمی مفید است. عرق نعناع یا دم کرده آن و همین طور پونه، بابونه و زنیان نیز مخصوصا در سردمزاجان برای رفع دل پیچه کمک کننده است. مصرف سماق به صورت پودر (مکیدن) یا دم کرده آن برای رفع حالت تهوع مفید است.

در صورت گوش درد، بادکش گذاری پشت گوش ها و روغن مالی اطراف گوش با روغن بابونه یا گل سرخ کمک کننده است.

در صورت داشتن تنگی نفس به همراه سرفه، بادکش پشت قفسه سینه همراه با روغن مالی با روغن بابونه به بهبود علائم کمک می کند. در صورت داشتن گلودرد، با تجویز پزشک می توانند ناحیه گلو و اطراف گردن را بادکش گذاری کنند. اگر به همراه علائم سینوزیت است، بادکش گذاری نواحی سینوس ها، گونه و پیشانی در کنار سایر تدابیر مفید است.

تالیف سید مهدی میرغضنفری: دکتر سید مهدی میرغضنفری، پزشک، دکتری تخصصی فیزیولوژی، عضو هیئت علمی (دانشیار) دانشگاه و معاونت پژوهشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش و پژوهشگر طب سنتی ایرانی

تدوین: مریم قره گزلو