تدابیر قبل از اقدام به بارداری در طب سنتی ایرانی
تدابیر قبل از بارداری در طب سنتی ایرانی
مهمترین مساله در تدابیر بارداری بر اساس طب سنتی ایرانی این است که زوجین حداقل 40 روز تا 3 ماه قبل از اقدام به بارداری به طبیب حاذق سنتی مراجعه کنند تا مزاج هر دو شناخته شود. گام دوم اصلاح مزاج زوجین است تا سلول و جنین خوب و معتدل شکل بگیرد.
در صورت وجود سوء مزاج در والدین، این احتمال وجود دارد که جنین و یا کودک و همین طور مادر در طول دوره بارداری و حتی بعد از آن، دچار مشکلاتی شوند و چه بسا این مشکلات تا آخر عمر نیز با آنها همراه باشد. ذکر این نکته ضروری است که پس از لقاح (که مزاج جنین تعیین و تثبیت می شود)، کار زیادی برای جنین و مزاجش نمی توان انجام داد.
چنانچه فرد تدابیر مربوط به مزاج خود را قبل و حین بارداری و همین طور تدابیر بارداری را حین بارداری رعایت کند، امید می رود که یک بارداری، زایمان، بعد از بارداری و همین طور بچه ای سالم خواهد داشت و مشکلات را به حداقل خواهد رسانید.
رعایت کردن سته ضروریه برای زوجین بسیار مهم است. مثلا فصلی که نطفه منعقد می شود در سلامت آن تاثیر دارد. به عنوان مثال اگر پدر و مادر مزاجی گرم دارند توصیه می شود که در فصول معتدل یا سرد برای بارداری اقدام کنند.
پس همانطور که قبل از اقدام به بارداری بسیاری از دغدغه ها مانند مسکن، اقتصاد، تربیت و حتی لوازم بازی و لباس کودک برای زوجین مطرح می شود، مساله بسیار مهم و اساسی تعادل مزاج کودک هم باید مد نظر قرار بگیرد.
اقدام به بارداری: تعیین جنسیت و مزاج جنین
تخمک و اسپرم هر کدام دارای مزاج هستند که از روی سایز و حرکت نسبی آنها یا ارگانل های دورنیشان می توان مزاج آنها را حدس زد. به دنبال آن سلول تخم نیز دارای مزاجی می شود که همان مزاج جنین و پس از آن مزاج شخص در هنگام تولد را شکل می دهد.
به این مزاج، مزاج جِبِلّی، پایه، اصلی، ذاتی، سرشتی یا مادرزادی می گویند که قابل تغییر نیست و تا آخر عمر با فرد خواهد بود؛ هر چند بدن ما می تواند تغییراتی داشته باشد که به آن سوء مزاج می گویند.
در نتیجه در دوران جنینی نمی توان مزاج را تغییر داد، چرا که مزاج در هنگام لقاح شکل گرفته و تغییر آن امکان پذیر نیست. به عنوان مثال خوردن گرمی زیاد برای گرم تر شدن مزاج بچه، باعث سوء مزاج می شود و نه تغییر مزاج آن.
برای تعیین جنسیت نیز همین مساله مطرح است. جنسیت به عوامل متعددی وابسته است و تابع قوانین احتمالات است. به صرف خوردن گرمیجات یا سردیجات قبل از اقدام به بارداری یا در هنگام بارداری نمی توان مطمئن بود که جنسیت مورد نظر ایجاد می شود.
علاوه بر اینکه زیاده روی در خوردن هر کدام از این گروه ها می تواند به سوء مزاج (چه در والدین و چه در جنین) منجر شود و کیفیت سلول تخم و همچنین سلامت والدین و نوزاد را تحت تاثیر قرار دهد.
مساله مهم قبل از اقدام به بارداری و بارداری رعایت کردن تدابیر مربوطه به مزاج در پدر و مادر، حداقل از چند ماه قبل از بارداری است تا بهترین شرایط برای ایجاد سلول تخم سالم فراهم شده و این سلول در شرایطی خوب رشد کرده و کودکی سالم به دنیا بیاید. جنسیت و مزاج مسائلی فرعی هستند که نباید روی آنها تاکید کرد. مسئله مهم تر شناخت مزاج و تلاش برای نگه داشتن آن در حالت تعادل است.
آزواسپرمی یا عدم وجود اسپرم در مایع منی
مشکل آزواسپرمی یا عدم وجود اسپرم در مایع منی دو نوع دارد: بعضی افراد به طور ژنتیکی دچار این مشکل هستند و از ابتدا سلول های تولید کننده اسپرم در آنها وجود ندارد. برای این افراد به طور کلی نمی توان کاری انجام داد و تنها راه حل لقاح مصنوعی و اسپرم اهدایی است.
در عده ای ابتدا اسپرم وجود داشته و به مرور از بین رفته است یا تولید آن توسط سلول های بنیادین بیضه متوقف شده است. رعایت تدابیر مربوط به مزاج در این افراد ممکن است باعث برگرداندن توانائی تولید اسپرم شود. چرا که در سلول های تولید کننده اسپرم به دلائل مختلف از قبیل تجمع مواد زائد، اشکالات خونرسانی به بیضه ها و غیره این مشکل به وجود می آید که با رعایت کردن تدابیر مزاجی می تواند بهتر شود.
برای این مورد توصیه می شود با مراجعه به طبیب حاذق طب سنتی ابتدا دستورات متناسب با تعدیل مزاج خود را دریافت کنند. چنانچه از این روش نتیجه ای نگرفتند به سراغ روش های دیگر (مانند اسپرم اهدایی و لقاح مصنوعی) بروند.
ناباروری
علل ناباروری از دیدگاه طب سنتی بسیار زیاد و متعدد می باشد و بسیار تحت تاثیر مزاج و اخلاط بدن است.
افزایش رطوبت رحم
برای مثال خانمی را در نظر بگیرید که مزاجی رطوبتی دارد. این فرد ممکن است اصلا به اوج لذت جنسی نرسد.
به عبارتی در این فرد هورمون ها و در نتیجه تخمک گذاری تنظیم نیست. در این افراد معمولا ترشحات زیاد داخل رحم و واژن وجود دارد. گاهی اوقات این ترشحات غلیظ می شوند. در نتیجه در بسیاری موارد اسپرم نمی تواند در مرحله اول از خلال این ترشحات عبور کند و به تخمک برسد و لقاح حاصل نمی شود. از آن طرف در بدن این فرد رطوبت ها زیادند و این رطوبت ها تخمدان ها را نیز احاطه کرده اند، در نتیجه آزادسازی تخمک و فولیکول گذاری نیز به سختی انجام می گیرد.
اگر تخمک آزاد شد، تخمک وارد فضای لگن می شود که آنجا هم پر از رطوبت و مایعات غلیظ است. حرکت لوله های تخمدان هم به علت رطوبت زیاد به کندی انجام می شود. در عین حال اطراف تخمک هم با مایع لزج انباشته می شود و حتی در صورت رسیدن تخمک به شیپور ورودی لوله رحمی و ورود به آن، احتمال لقاح بسیار کم است.
حال بعد از لقاح و تشکیل سلول تخم، این سلول باید در دیواره رحم جایگزینی کند. در صورتی که دیواره رحم و همین طور اطراف تخم که دارای رطوبات اضافه و لزج هستند، جایگزینی مشکل و چه بسا غیر ممکن می شود. در این شرایط حتی روش های پزشکی نوین مانند IVF، IUI، میکرواینجکشن و غیره نیز جواب نمی دهند. خیلی وقت ها لانه گزینی هم انجام می شود ولی به علت وجود رطوبت های زیاد این پیوند سست است و در مراحل بعدی جنین سقط می شود.
رحم گرم
به طور کلی در افراد با مزاج گرم (مخصوصا مزاج گرم و خشک)، مزاج اعضاء هم به سمت گرمی می رود. رحم و تخمدان نیز در این افراد می توانند دچار سوء مزاج گرمی (و خشکی) شوند که علائمی از قبیل احساس گرما در شکم و زیر شکم، دفع خون داغ هنگام قاعدگی، سوزش و خارش به دنبال ترشحات رحمی، زردی و بد بوئی ترشحات، مشکلات و درد هنگام عمل نزدیکی مشاهده می شود.
مطمئنا برای این فرد نباید رحم و تخمدان گرم شود. بلکه با مصرف موادی بایستی سعی شود که مزاج آنها به سمت تعادل برود. چرا که فردی با مزاج رحمی گرم و خشک آمادگی پذیرش جنین را نخواهد داشت. مانند زمینی خشک و با حرارت بالا که انتظار رویش گیاه را در آن نمی توان داشت.
رحم سرد
حال اگر خانمی مزاجی سرد داشت و تخمدان و رحم او نیز به سمت سردی رفته باشد و علائمی مانند اختلال قاعدگی (دیر به دیر عادت ماهانه شدن)، ترشحات سفید و پنیری شکل، پریود دردناک (فقط مختص این سوء مزاج نیست) و به شکل لخته و تیره، دردهای شدید و اسپاسم در شکم و کمر و ناحیه لگنی، میل جنسی پایین، ارضا نشدن و درد هنگام نزدیکی را نشان بدهند، بایستی دستوراتی را رعایت کنند.
مانند پرهیز از سردیجات و چیزهای ترش و آبکی به خصوص در فصل سرد، بستن و گرم نگه داشتن کمر و باسن و خوردن گرمیجات در حد متعادل مانند گوشت بره، انجیر، مویز، عسل، استفاده از روغن های موضعی مانند روغن های سیاه دانه و یا بابونه زیر شکم و پهلوها و کمر و بستن آن با سلفون و شال، نشستن روی سنگ یا آجر داغ، بستن کمربندی از پارچه حاوی نمک داغ به کمر، نشستن در محلول ولرم جوشانده بابونه یا آب نمکی که خیلی غلیظ نباشد، بادکش گرم منطقه رحم و تخمدان ها در پایین کمر و شکم. همه این موارد می توانند به گرم کردن رحم و تخمدان و بردن آن به سمت اعتدال کمک کنند.
آیا درمان واحدی برای انواع سوء مزاج رحم وجود دارد؟
به طور کلی برای درمان سوء مزاج رحم باید تدابیر غلبه ی خلط مورد نظر و تدابیر مزاجی شخص به طور کامل رعایت شود اما گاهی مزاج رحم در تضاد با مزاج ذاتی شخص است و در این موارد باید شخص ضمن رعایت تدابیر مزاج اصلی خود تدابیر مربوطه هر کدام از غلبه ی اخلاط را نیز رعایت کند و در کنار آنها از استفاده از اقدامات دستی و موضعی مانند حجامت، بادکش، روغن مالی و یا آبزن (نشستن در محلول ها)، با تجویز پزشک نیز لازم است.
با توجه به نکات گفته شده در مورد انواع سوء مزاج رحم امکان تجویز نسخه ای واحد برای تمامی افراد وجود ندارد و تشخیص، تجویز نسخه و راهکارهای درمانی و کمک درمانی تنها باید توسط پزشک متبحر و یا متخصص در امر طب سنتی ایرانی انجام گیرد تا بهترین نتیجه حاصل شود اقدام به تشخیص و یا درمان خودسرانه کمکی به بهبود شرایط شخص نخواهد کرد.
دستورات طبی بعد از سقط
بعد از سقط تا مدتی خونریزی وجود دارد. به طور معمول باید زمانی را در نظر گرفت که این خونریزی ادامه یابد و پس از آن بافت رحم جمع شده و خونریزی قطع می شود. چنانچه با سونوگرافی مشخص شد که بقایای جنین در رحم وجود ندارد و خونریزی هم خیلی طول کشید، می توان از موادی قابض استفاده کرد تا خونریزی زودتر قطع شود.
مانند نوشیدن آب انار کامل (مثلا آبلمبو شده: حاوی ترکیب آب دانه های انار به همراه عصاره پیه آن)، گذاشتن پارچه خیسانده شده در آب انار کامل در پایین شکم، نشستن در آب انار کامل یا در جوشانده پوست و پیه انار.
گاهی اوقات ضعف عمومی بر بدن عارض می گردد که خود باعث خونریزی بیشتر می شود و خود خونریزی نیز باعث ضعف بیشتر می شود. خوردن بادام، حریره بادام، شیره بادام، عصاره نارگیل، دل مرغ به صورت کباب شده (در صورت گرم نبودن مزاج)، شیره انگور، شیره انگور در آب سیب، ماء الحم (آب گوشت)، هلیم گوشت بوقلمون یا بره، باعث برگرداندن قوای بدنی و کم شدن عوارض سقط می شوند.
بهتر است قبل از بارداری بعدی و به مدت حداقل شش ماه، اصلاح مزاج مجدد صورت گیرد تا احتمال سقط مجدد کم شود.
مصرف مکمل ها قبل و حین بارداری
در طب سنتی، سه مبحث خوردنی ها و آشامیدنی ها و هضم وجود دارند که در صورتی که به خوبی و درستی انجام شوند نیاز بدن به تمام مواد غذایی مورد نیاز از جمله ریز مغذی ها نیز مرتفع می شود. به این معنی که بایستی خوردنی ها و نوشیدنی ها سالم باشند و هضم نیز به درستی انجام شود.
ولی اگر مواد خوراکی نامناسب باشند، هضم به درستی انجام نشود، و یا هردو مشکل وجود داشته باشد، بدن به درستی نمی تواند مواد مورد نیاز خود را به دست آورد و نیاز به مصرف مکمل ها پدیدار می شود.
در نتیجه چه قبل و چه حین بارداری و به طور کلی در طول زندگی باید به این موارد توجه کرد و اصل را بر اصلاح سبک زندگی گذاشت تا مزاج بدن اصلاح شده و نیاز کمتری به مصرف مکمل ها حس شود. ولی چنانچه فردی کمبودی در بدن خود دارد باید بر اساس استانداردها و تجویز متخصص مربوطه از مکمل ها استفاده کند که البته هیچوقت جای حالت طبیعی جذب مواد لازم از غذای مناسب را نمی گیرد.
تالیف سید مهدی میرغضنفری: دکتر سید مهدی میرغضنفری، پزشک، دکتری تخصصی فیزیولوژی، عضو هیئت علمی (دانشیار) دانشگاه و معاونت پژوهشی دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی ارتش و پژوهشگر طب سنتی ایرانی
تدوین راحله حسنی: دکترای سیستماتیک گیاهی(PhD)، پژوهشگر طب سنتی ایرانی
