حفظ سلامتی با طب سنتی

حفظ سلامتی با طب سنتی

به گفته دکتر سید مهدی میر غضنفری پژوهشگر طب سنتی حفظ سلامتی با پیاده کردن اصول طب سنتی و شش اصل ضروری ممکن می شود.

مقوله طب سنتی ایرانی اسلامی ریشه در فرهنگ مردم ایران دارد؛ هم فرهنگ ملی و ایرانی و هم فرهنگ دینی ایشان، بنابراین توصیه های طبی که چه برای حفظ سلامتی و چه برای درمان بیماری ها در آموزه های طب سنتی و یا طب اسلامی آمده است، برای مردم، خیلی ملموس و قابل پذیرش است.

به دلایل مختلف تاریخی و استعماری یا خودباختگی داخلی، این طب بومی و ملی طی 150 الی 200 سال اخیر، از عرصه جامعه جمع شده بود که خوشبختانه بعد از انقلاب اسلامی و مخصوصا طی دهه اخیر، دوباره مقوله طب سنتی و اسلامی مورد توجه رسمی قرار گرفته است. از سال 86، رشته طب و داروسازی سنتی رسما و به عنوان تخصص برای پزشکان و داروسازان وارد دانشگاه های بزرگ علوم پزشکی کشور شده و طی سال های اخیر، ده ها فارغ التحصیل هم داشته و دارد.

حفظ سلامتی با طب سنتی: اطلاع رسانی

امروز، دانشکده ها، گروه های آموزشی، درمانگاه ها یا سلامتکده های طب سنتی در شهرهای مختلف و زیر نظر دانشگاه ها رسما فعالیت آموزشی، پژوهشی و درمانی دارند که اینها اخبار خوبی هستند؛ اما هنوز جا دارد گسترش منطقی، اطلاع رسانی و فرهنگ سازی صحیح در حوزه طب سنتی و اسلامی توسعه پیدا کند تا از یک سو فواید و برکات همگانی شدن این موضوعات مهم مرتبط با سلامتی بیشتر رخ بنماید و از سوی دیگر، راه برای سودجویان بی علم و تجربه در این عرصه بسته شده، از آسیب به سلامت جسمی و روانی مردم جلوگیری شود.

با اینکه طی یک دهه اخیر در رسانه ها از جمله صدا و سیما و خبرگزاری ها، این آگاهی سازی در حد خوبی انجام شده است اما هنوز جای کار هست. هنوز برخی از مردم با توانمندی ها و فواید آموزه های این طب آشنا نیستند و اهمیتش را نمی دانند و این ناآگاهی در میان قشر علمی مخصوصاً در قشر پزشکی و علوم پزشکی متأسفانه شایع تر و بیشتر می باشد.

هنوز خیلی از پزشکان نه تنها اطلاعی از طب سنتی و میزان توانمندی ها و دامنه کاری آن ندارند (چون در کل دوره دانشجویی خود حتی یک واحد درس آن را نخوانده اند!)، بلکه و شاید به همین علت، مخالف آن هم می باشند و آن را تقبیح و تکذیب می کنند. بی شک یکی دیگر از دلایل این مخالفت، اقدامات غیر عقلی و غیرعلمی توسط افراد سودجوی این عرصه می باشد که به نام طب سنتی و اسلامی انجام و تمام می شود.

امروزه مانند بسیاری از کشورهای دیگر جهان، شاهد این هستیم که طب رایج تنها و اصلی ترین سردمدار سلامت در کشور بوده و اجازه ورود به سایر مکاتب طبی و مخصوصا طب سنتی ایرانی اسلامی به صورت جدی و ادغام شدن در سیستم بهداشتی درمانی کشور (بنا به توصیه سازمان جهانی بهداشت یا WHO) را نمی دهد.

طب رایج به صورت اولیه و پایه ای از کشورهای غربی منشاء گرفته (قرن 16 میلادی)، پس از رنسانس و طی دوره استعمار و استیلای غرب بر مشرق زمین، و با بهره گیری از پاره ای اطلاعات دانشمندان قدیم یونان و نیز کتب دانشمندان کشورهای شرقی (از جمله دانشمندان ایران و اسلام) و البته بدون ذکر نامی از این کتب! همچنین با اتکاء به تکنولوژی و صنعت، به تدریج جای طب های قدیم و سنتی در کشورهای مستعمره را گرفته که تا امروز نیز این روند ادامه دارد.

البته منظور ما این نیست که طب رایج جمع شود و طب سنتی جای آن را بگیرد و فقط طب سنتی مطرح باشد، بلکه منطقی و عقلانی این است که باید به طب سنتی مثل طب رایج بها داده شود و البته با اهمیت بیشتر، چون این طب مربوط به کشور خودمان ایران است و در پیشینه آن جای دارد.

در این میان، در ترویج طب سنتی برای حفظ سلامتی نقش مراکز فرهنگی و اطلاع رسانی بسیار پررنگ است. اطلاع رسانی باید صحیح، علمی و غیر متعصبانه باشد تا مردم خیلی شفاف با اصل موضوع آشنا شوند؛ فارغ از رویکردهای تجاری و غیرعلمی همراه با رقابتهای ناسالم. یکی از مراکز مهمی که در این عرصه دخیل هستند، شهرداری ها می باشند؛ چون با امکانات و اختیاراتی که در حوزه شهر دارند می توانند در این زمینه گامهای زیادی بردارند.

البته تا حالا هم شهرداری بیکار نبوده و کارهای خوبی انجام داده از جمله همایش های خوبی که برگزار کرده اند و نیز حمایت ها و توجهات برخی از مسئولین شهرداری که اعتقاد کامل به حوزه طب سنتی و لزوم گسترش آن دارند. اما این موضوع جای کار بیشتری دارد. یکی از طرحهایی که می تواند مطرح شود و موفق هم باشد، اطلاع رسانی نکات اصلی و مفاهیم مهم و در عین حال ساده و پرکاربردطب سنتی به مردم از طریق پوسترها ، تابلوهای تبلیغی و بیلبوردها می باشد.

با توجه به اینکه تعداد زیادی از مردم بخش قابل توجهی از وقت خود را در خیابانها و بزرگراهها و در ترافیک می گذرانند، مسلماً این بیلبوردهای آموزشی می تواند در فرهنگ سازی سلامت و آموزش سبک زندگی سالم و طبیعی، بسیار کمک کند. برخی نکات بهداشتی طبی رایج و مهم از قدیم و مکررا و به طرق مختلف به مردم منتقل شده است مثلا پرهیز از مصرف زیاد نمک و چربی و یا توصیه به ورزش کردن و از این قبیل موارد. تقریباً همه مردم این نکات را می دانند.

اما موضوعات مهم مرتبط با سلامت و بهداشت، فقط به این مقوله ها محدود نمی شود؛ لذا جا دارد به مطالب دیگری که احتمالا مردم کمتر از آن ها اطلاع دارند، و مخصوصا ریشه در فرهنگ خودشان و در طب سنتی ایرانی و اسلامی دارد، توجه بیشتری شود. تأکید طب سنتی و اسلامی هم بر حفظ سلامتی (حفظ الصحه) و کمتر و دیرتر مریض شدن است. حفظ سلامتی حاصل نمی شود مگر با دانش داشتن به موضوعات مهم مرتبط با سلامت.

حفظ سلامتی با طب سنتی: آموزش عمومی

مردم باید بدانند که چه کارهایی را باید انجام دهند و چه کارهایی را نباید انجام دهند و چطور باید زندگی کنند و بخش های مختلف زندگی شان چطور باشد تا سالم بمانند؛ در چه فصلی و در چه سنی و در چه اقلیمی چگونه باید زندگی کرد و این که هر جنسیتی تدابیر خاص خودش را دارد؛ افراد ورزشکار، مسن،اطفال هریک اقتضائات خود را دارند و نکات خاص خود را باید رعایت کنند. از نقاط قوت طب سنتی اسلامی ایرانی، همین تفاوت میان انسان ها و شرایط آن هاست که تفاوت در سبک زندگی ایشان را رقم می زند.

همه این توصیه ها و علوم برای اینست که حتی المقدور، شخص مریض نشود، چون درمان کار مشکل تری است و در صورت بیمار شدن، شاید راهی جز مصرف داروهای مختلف و بعضا پرعارضه شیمیایی و یا جراحی های سخت وجود نداشته باشد. پس عقل سلیم می گوید که بهتر است نگذاریم شخص مریض شود.

در کتاب هدایت المتعلمین (قرن چهارم هجری قمری) پزشکی به علمی گفته می شود که تندرستی انسانها را نگه می دارد و اگر این تندرستی از بین رفته بود، سعی می کند که آن را با علم و عمل برگرداند.

بنابراین مقوله های مرتبط با موضوعات بهداشتی و سبک زندگی نباید به عنوان چیزهای فانتزی دیده شوند، بلکه موضوعاتی لازم و ضروری بوده و بسیار در سطح سلامت مردم اثر گذارند.

با رعایت اصول حفظ الصحه، کیفیت زندگی مردم و سطح سلامت آنان بالا رفته، بیماری ها کم شده، مردم جامعه کمتر مریض می شوند، مریضی ها شدید نشده و شخص زودتر بهبود می یابد. بنابراین هم باعث بهبود کیفیت زندگی، معاش و سلامت در جامعه می شود و هم باعث می شود مبالغ زیادی از بودجه که امروزه صرف دارو و مراجعات پزشکی مکرر و بستری ها می شود، صرفه جویی شود که با اصل اقتصاد مقاومتی نیز بسیار هم راستا می باشد.

بنابراین لازم است که هر ارگان و سازمانی که می تواند به این مقوله ها ورود پیدا کند و این موارد را اطلاع رسانی کند و به مجموعه مخاطب خود آگاهی رسانی کند، وارد عمل شود و اقدامی جهادی می طلبد. طی سالهای اخیر، تعدادی از سازمانها نسبت به برگزاری دوره هایی به نام سبک زندگی سالم مبتنی برآموزه های طب سنتی ایرانی اسلامی برای کارکنان یا مخاطبین خود اقدام کرده اند.

حتی دیده می شود در عمل هم وارد شده و مثلا اجزای صبحانه و ناهار را مطابق با آن اصول تنظیم و اصلاح میکنند و این مورد کاملاً در عملکرد، شادابی و بازدهی کارکنان اثر می گذارد. نتیجه، هم سلامتی کارکنان بوده و هم افزایش بازدهی سازمان است.

حفظ سلامتی با طب سنتی، شش اصل ضروری

در طب سنتی برای سالم بودن شش اصل مهم باید در نظر گرفته شوند که این شش اصل، سته ضروریه یا اصول حفظ الصحه نامیده می شوند. اگر این موارد و اصول، درست و نرمال باشند، شخص سالم است ولی اگر حتی یکی از این موارد اختلال پیدا کند، شخص مریض خواهد شد و هر چقدر تعداد و شدت این اختلال ها بیشتر باشد، مریضی بیشتر خواهد شد.
این شش اصل که سلامت انسان در کل زندگی شبانه روزی وی کاملا با آن ها درآویخته و مرتبط است، عبارتند از :

• 1) وضعیت آب و هوا؛ که شامل تفاوت مناطق و اقلیم های جغرافیایی و آب و هوایی می شود و از دیگر مصادیق امروز آن، آلودگی هوا و گرم شدن زمین است.
• 2) خوردنی ها و نوشیدنی ها؛ که اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست. آیا هر چیزی که میخوریم غذا است و چه چیزی باید بخوریم یا نخوریم؟ آیا چیزی که می خوریم مفید است؟ نوشیدنی ما چه باید باشد؟ این ها هم یکی دیگر از نقاط مثبت طب سنتی می باشند، به طوری که برخی، طب سنتی را به این آداب غذایی و دستورات غذایی می شناسند.
• 3) استراحت و فعالیت های بدنی؛ هر کس باید چه میزان و چه نوع فعالیت یا ورزشی انجام دهد، در هر فصل باید چه زمانی و چه نوع ورزشی انجام دهیم، رابطه غذا و ورزش، میزان استراحت و …. در این مقوله جای می گیرند.
• 4) رخدادهای روانی؛ شامل استرس، ترس ، اضطراب، شادی، غم و … که مسلماً این موارد در سلامت شخص خیلی مؤثر می باشند.
• 5) خواب و بیداری؛ شخص برای خواب و بیداری خود باید نظمی داشته باشد. کیفیت خواب او چگونه باشد، فاصله خواب با غذا خوردن و مکان خوابیدن که همه این موارد بسیار با اهمیت هستند.
• 6) نگه داشتن مواد سالم در بدن و دفع مواد مضر از بدن (پاکسازی مواد زائد)؛ بسیاری از مردم امروزه دچار یبوست و مشکلات دفعی هستند، عدم ورزش و عدم تعریق باعث تشدید تجمع مواد زائد در بدن و افزایش استعداد بیمار شدن می شود. از طرفی مواد سالم و ضروری هم ممکن است آنطور که باید وارد بدن نشده و در بدن هم حفظ نشوند و بنابراین شخص دچار ضعف و اختلال قوا در بدن می شود.

طب اسلامی و سنتی در تماماین شش اصل، حرف های زیاد و نکات مهم و کاربردی برای همه مردم دارد که جای کار منسجم و فراوان دارد و باید اطلاع رسانی و آموزش داده شود تا مردم آگاه شوند. این آموزش هاباید به صورت ساده و کوتاه، مطالب عمیق را به مردم منتقل کند.