مصرف ماهی در طب سنتی: خواص، مضرات، تدابیر خوردن

مصرف ماهی در طب سنتی: خواص، مضرات، تدابیر خوردن

مصرف ماهی در طب سنتی همواره با اما و اگرهایی همراه بوده است. در این مطلب خواص، مضرات، و تدابیر خوردن ماهی را از دیدگاه طب سنتی بررسی خواهیم کرد.

بررسی احادیث و روایات موجود در مورد مصرف ماهی

احادیثی در باب اهمیت گوشت آبزیان در كتاب كافی از امام صادق (ع) نقل شده كه پیامبر خدا (ص) چون ماهی میل می كردند می فرمودند كه «خداوندا برای ما در این بركت قرار بده و بهترین از این را برای ما جایگزین ساز».

در توضیح می توان گفت: غیر از اینكه در این حدیث فرهنگ دعا کردن برای خوردن غذاها وارد شده كه خداوند بركت و تندرستی در مصرف خوردنی ها برای ما قرار بدهد، به صورت تلویحی پیامبر اشاره فرموده اند كه بهتر از گوشت ماهی هم در میان غذاهای انسان هست.

از امام كاظم (ع) نیز در كتاب كافی نقل شده است كه «بر شما باد ماهی، اگر آن را بدون نان خوردی بسنده ات می كند و اگر با نان خوردی گوارایت می افتد».

توضیح اینکه ماهی غذایی است مستقل كه به تنهایی به عنوان یک وعده غذایی انسان کفایت می کند و الزاما احتیاجی نیست كه شخص به همراه ماهی نان، برنج یا امثالهم را بخورد؛ اما اگر با نان و یا چیزی مشابه نان – مثل برنج (یك ماده نشاسته ای) – مصرف كند هم نیکو است و به خوبی هضم و جذب شده مورد استفاده بدن قرار می گیرد. بنابراین امروزه ماهی‌ای كه همراه با برنج یا نان مصرف می شود، مورد تایید احادیث هم هست.

در طب سنتی قاعده ای داریم كه میگوید دو، سه نوع غذای مختلف را در یك وعده با هم نخورید. این در مورد غذاهایی است كه آماده می شوند مثلا یك خورشت با یك كباب یا غذاهای کامل و مستقل مثل تخم مرغ، شیر و … اما درمورد ماهی و نان این مساله صدق نمی كند.

مصرف ماهی در طب سنتی: ضرورت مصرف ماهی با مصلحات

در كتاب كافی به نقل از یكی از وابستگان امام صادق (ع) آمده است: «امام صادق(ع) خرمایی طلبیدند و تناول كردند و سپس فرمودند اشتهایی به این خرما نداشتم اما ماهی خورده بودم. سپس فرمودند هر كس شب ماهی بخورد و در پی آن چند دانه خرما یا مقداری عسل نخورد و بخوابد، تا صبح، رگ فلج در او می جنبد».

در توضیح این حدیث می توان چند نكته را مطرح كرد. نكته اول درخصوص بحث مصلحات است؛ یعنی گاهی لازم است كه همراه با غذایی از مصلح آن استفاده شود. مثلا چون ماهی سرد است، مصلحش یك خوراكی گرم می باشد. مثال ها هم در حدیث آمده؛ مثل خرما یا عسل و در طب سنتی هم همین مساله ذكر شده است.

استفاده از گرمی جات دیگر همچون پودر زیره، دارچین، فلفل، خردل و سبزیجات تند همچون آویشن، ترخون و … هم می توانند ضرر و سردی ماهی را كاهش دهد.

نكته دیگر این است كه در حدیث به عوارض احتمالی خوردن ماهی (بدون مصلح) در شب اشاره شده است. در این مورد باید گفت چون شب نسبت به سایر ساعات شبانه روز سردتر است و ماهی هم سرد است، پس لزوم خوردن مصلح با ماهی هنگام شب بیشتر است. براساس همین قاعده می توان گفت كه در فصل پاییز و زمستان به دلیل سرما ضرورت استفاده از مصلح بیشتر می شود.

این قاعده درمورد افراد با مزاج سرد هم صادق است. در مكان های سردسیر مثل مناطقی كه در كنار دریای شمال هستند یا مناطق كوهستانی هم همین قاعده رعایت می شود.

در حدیث، یكی از عوارض مصرف ماهی به تنهایی (بدون مصلح)، مستعد شدن برای فلج ذکر شده است. در قدیم وقتی در محاورات به رگ اشاره می كردند عصب را هم شامل می‌شده و الزاما به معنی رگ خونی نیست.

با توجه به اینکه مزاج مغز و نخاع سرد و تر است، اگر فرد یك غذای سرد مثل ماهی آن هم در شب و یا در فصول سرد بدون مصلح بخورد، ممكن است میزان سردی مغز و اعصاب بیش از حد افزایش پیدا كرده، منجر به اختلال عملكرد آنها مثلا کاهش تولید و جریان عصبی شده (چون سردی همواره با سکون و توقف همراه است)، که نتیجه آن، اختلال حس و حرکت بوده و با علائمی چون گزگز و بی حسی پوست یا بخشی از بدن، خواب آلودگی و منگی، کاهش توان حرکتی، کندی سرعت حرکت یا حرف زدن و مشابه آن ها مشخص شده، بیماری فلج هم در همین مقوله می گنجد.

بنده در میان مراجعین چندین مورد مشاهده نموده ام كه عدم رعایت همین نكته و قاعده طبی مهم، عوارض مذکور را ایجاد كرده است. به طور مثال خانمی 48 ساله با مزاج سرد و تر که با شکایت فلج مزمن پلک چشم اخیرا مراجعه نموده و به دنبال شرح حال گیری معلوم شد ده سال قبل هنگام شب در فصل سرد ماست زیادی خورده و در نیمه شب با تپش قلب و حالت ترس و لرز بدن از خواب پریده و صبح آن روز متوجه فلج یک پلك چشم شده است.

تدابیر خوردن گوشت ماهی از امام رضا (ع) نقل شده است: باید از این بپرهیزی كه تخم مرغ و ماهی را همزمان در معده گردآوری، چراكه در آن صورت قولنج، بواسیر و دندان درد به وجود می آید.

در این رابطه هم یك قاعده طبی هست كه دو یا چند نوع غذای نسبتا كامل را همزمان نباید خورد و یكی از نكات دیگر هم می تواند این باشد كه سفیده تخم مرغ هم سنگین و سرد و تر است و ماهی هم همینطور و این دو با هم می تواند انسان را دچار عوارضی كند. از جمله این عوارض قولنج است که در آن، اسپاسم و انقباض شدید برخی عضلات بدن یا دیواره احشای داخلی به وقوع پیوسته و با درد شدید و آسیب های احتمالی دیگری همراه است.

مصرف ماهی در طب سنتی: مصرف بی رویه ماهی و افزایش بلغم

چندین حدیث راجع به نهی از اعتیاد به خوردن ماهی از پیامبر اكرم(ص) نقل شده است كه[پیوسته] خوردن ماهی بدن را از میان می برد. در جای دیگری از پیامبر خدا (ص) آمده است خوردن پیوسته ماهی گوشت را ذوب می كند.

مشابه این حدیث از امام علی (ع) در كتاب كافی نقل شده است: «به خوردن ماهی مداومت نكنید، زیرا تن را ذوب می كند» و در جایی دیگر امام علی (ع) فرموده اند: «كمتر ماهی بخورید، چراكه بدن را ذوب می كند، بلغم را افزون می سازد و نَفَس را سنگین می نماید.»

از امام صادق(ع) نیز در كتاب كافی آمده است كه «پیوسته خوردن ماهی بدن را ذوب می كند.» امام كاظم (ع) نیز می فرمایند «پیوسته خوردن ماهی تازه بدن را ذوب می كند.»

در این احادیث به یک قاعده كلی و مهم طبی اشاره شده و آن عبارتست از این که: انسان نباید به خوردن غذای خاصی (مخصوصا خوردنی هایی که جزو غذاهای اصلی انسان نیستند همچون گوشت ماهی) اعتیاد پیدا كند؛ یعنی در مصرف آن زیاده روی كند، چراكه نیازهای متنوع بدن به درستی تامین نشده و حتما دچار عارضه می شود. از عوارض زیاده روی در مصرف فقط گوشت ماهی، کاهش حجم عضلات و لاغری است.

اعضای بدن معمولا از غذاهای با مزاج مشابه خود بیشتر تغذیه می کنند؛ مثلا بدنبال مصرف و هضم خوردنی های با مزاج گرم و تر همچون گوشت قرمز و نان، خلط خون (دم) در گوارش و کبد حاصل شده که آن هم مزاج گرم و تری دارد و به مصرف اعضای بدن مخصوصا اعضایی که دارای مزاج گرم و تر هستند بیشتر می رسد.

عضلات بدن مزاج گرم و تر دارند و مزاج گوشت ماهی سرد و تر است؛ لذا گوشت ماهی در بدن انسان بیشتر از آنكه تبدیل به خلط دم شده، به مصرف عضلات برسد و آن ها را تقویت کرده و رشد دهد، تبدیل به رطوبت ها و خلط بلغم می شود و رطوبت بدن و اعضای با مزاج سرد و تر (همچون مغز، نخاع، مایعات بدن و مفاصل و …) را تامین می نماید.

رطوبت ها نیز در حد متعادل برای بدن بسیار لازم هستند. اما اگر ماهی زیاد مصرف شود و به عبارت دیگر جایگزین گوشت های قرمز شود، به تدریج عضلات انسان دچار لاغری و ضعف شده، رطوبت نیز از طرف دیگر در اطراف یا لابه‌لای فیبرهای عضلانی بیشتر شده و منجر به سستی و نرمی بیش از حد آن ها می شود. اینها همه معادل همان ذوب شدن گوشت بدن و ایجاد ضعف است كه در احادیث نیز به آن اشاره شده است.

بنابراین افرادی كه می خواهند رژیم لاغری بگیرند زیر نظر پزشك طب سنتی می توانند از گوشت ماهی یا كلا گوشت های سفید بهره گیرند، مشروط بر اینكه مزاج آنها سرد نباشد و در مصرف آن نیز زیاده روی نكنند چون عوارض آن زیادتر خواهد شد.

با همین قاعده مصرف ماهی برای افراد با مزاج گرم و تر که معمولا دارای بدن های چاق عضلانی و مستعد افزایش وزن هستند بسیار خوب است؛ تعادل مزاج را در آن ها حفظ کرده، مانع افزایش وزن و عوارض امتلاء (پر شدن بدن از مواد اضافه و زائد مثل چربی ها و اسید اوریک و اوره و …) همچون انواع گرفتگی های عروقی و سکته ها می شود.

مصرف ماهی در طب سنتی: مصرف بی رویه ماهی و ایجاد مشکلات تنفسی

در توضیح اینكه چرا مصرف زیاد ماهی تنفس را سنگین و سخت می كند باید گفت وقتی كه انسان مواد رطوبتی از جمله ماهی را بیش از حد مصرف كند، بلغم كه در احادیث هم اشاره شده در بدن بیش از حد تولید می شود.

می دانیم كه بلغم یك ماده لزج لعاب دار نسبتا چسبنده است كه در برخی از جاهای بدن همچون داخل مفاصل، سطح داخلی مجاری بدن مثل مجرای تنفسی، مجرای گوارشی كه همان سطوح مخاطی هستند و نیز بافت های زیر پوستی و اطراف اعضا و عضلات وجود دارد.

بنابراین به دنبال بیش از حد مصرف كردن ماهی و مواد رطوبتی، بلغم در بدن افزایش پیدا كرده؛ لذا شخص پف آلوده شده، افزایش حجمی غیر طبیعی همراه با ضعف پیدا كرده و میزان مخاط‌ها و ترشحات بدنی زیاد می شود كه این ترشحات در مجاری تنفسی می تواند تغلیظ شده و منجر به تنگی یا انسداد مجاری تنفسی گردیده و لذا تنفس شخص مشكل می شود و زمینه را برای عفونت مجاری تنفسی، ذات الریه، برونشیت و حتی میكروب های سخت تری چون سل فراهم می كند.

همانگونه كه در حدیث دیگری از امام علی(ع) آمده است كه «از مداومت خوردن ماهی حذر كنید، چراكه ماهی بدن را به سل گرفتار می سازد». از امام علی (ع) همچنین نقل شده است: «كمتر ماهی بخورید چرا كه گوشتش بدن را نحیف می كند، بلغم را افزون می سازد و نفس را سنگین می كند». مسلما موارد گفته شده در مورد افراد با مزاج سرد و تر جدی‌تر و احتمال وقوع آنها بیشتر است.

مصرف ماهی در طب سنتی: مصرف بی رویه ماهی و ایجاد مشکلات بینایی

امام باقر (ع) می فرمایند: «این ماهی برای پرده چشم بد است». به نظر می رسد منظور، ماهی خاصی بوده كه امام (ع) به آن اشاره كرده اند اما اینگونه می توان گفت كه بلغم و رطوبت ناشی از مصرف زیاد ماهی ممكن است منجر به ضعف قوای بینایی با تغییراتی در خصوصیات بافت چشم و مایع داخل آن -كه آن هم مایعی است شبیه به خصوصیات بلغم- شود.

امام كاظم (ع) فرموده اند:«پیوسته خوردن ماهی تازه، پیه چشمان را ذوب می كند» كه این می تواند اشاره به چربی و عصب بینایی باشد. مزاج اعصاب محیطی (متصل به مغز یا نخاع هستند) سرد و خشک بوده، لذا دارای استحکام و پیوستگی نسبی بوده که مانع از پارگی و گسستگی سریع می شود. بلغم و رطوبت تولید شده از مصرف ماهی، می تواند با نفوذ به اعصاب نیز منجر به سستی یا آتروفی(کاهش حجم) آن ها و از جمله عصب چشم شود که در طولانی مدت می تواند باعث ضعف بینایی یا تاری دید گردد.

در حدیث دیگری از امام صادق (ع) از ماهی به عنوان یكی از سه خوراكی لاغر كننده ذكر شده است.

مصرف ماهی در طب سنتی

از دیدگاه طب سنتی مزاج گوشت ماهی سرد و تر است كه البته میزان این سردی و تری بسته به نوع ماهی متفاوت است. ماهی هایی كه بزرگتر هستند، در آب های شیرین زندگی می كنند و فعالیت كمتری دارند میزان سردی و تری آنها بیشتر است، چراكه همواره سردی و تری با سكون و كم فعالیتی و لختی همراه است.

اما ماهی هایی كه كوچكترند، حركت آنها سریعتر است و در آب های شور و یا آب تلخ دریا زندگی می كنند میزان سردی و رطوبت آنها كمتر است.

مصرف ماهی در طب سنتی: ملاکهای تشخیص ماهی های خوب

بهترین ماهی، ماهی ای است كه از نظر جثه و اندازه متوسط باشد و در آبهای جاری، تمیز و شیرین كه بستر رودخانه از سنگ و شن است زندگی كند، چراكه این ماهی ها فعالیت بیشتری داشته و لذا فضولات و مواد زاید كمتری در اثر خوردن آنها به بدن وارد می شود.

برخورد بدن ماهی به شن های بستر رودخانه نیز به پاکسازی بیشتر آن کمک می کند و نوعی ورزش محسوب می شود. هرچه ماهی بزرگتر باشد غذاییت آن بیشتر بوده و مواد زاید بیشتری هم تولید می كند.

علت اینكه ماهی‌هایی كه در آبهای جاری هستند بهترند به این خاطر است كه هرچه آب كیفیت بهتری داشته باشد، غذاهایی كه در آن برای ماهی وجود دارد بهتر خواهد بود و میزان اكسیژن و کیفیت (تمیزی) این آبها نیز بیشتر است. بنابراین هم تغذیه و هم تنفس ماهی بهتر بوده و درنتیجه گوشت آن هم با کیفیت تر است.

ماهی های با رنگ سفید معمولا نسبت به ماهی های با رنگ زرد و سیاه مرغوب ترند. ماهی هایی كه گوشت آنها بوی خوبی ندارند خیلی مرغوب نیستند و متعاقبا اخلاط و مواد نامرغوبی بر اثر هضم آنها در بدن ایجاد می شود.

بطوركلی حركت سریع و فلس زیاد از نشانه های ماهی خوب است چون نشانه های خشکی بوده و لذا این ماهی ها رطوبت زیاده از حدی ندارند.

به عنوان یك قاعده كلی كه در مورد ماهی هم صدق می كند بهتر است كه ماهی خیلی پس از صید نماند و در طی یكی، دو روز پس از صید مصرف شود، چون گوشت آن لطیف بوده و زود دچار تغییرات، عفونت و فساد می شود.

مصرف ماهی های بسیار بزرگ یا بسیار كوچك پراستخوان و پرتیغ توصیه نمی شود. ماهی سواحل دریا نیز خوب بوده و حتی گاهی گفته می شود بهتر و لذیذتر از ماهی رودخانه است و در عمل هم همین است.

بدترین ماهی ها، ماهی هایی هستند كه در قنات ها، گودال های آب، چشمه های كوچك، زمین های پست و آبهای كثیف و راكد زندگی می كنند. این ماهی ها چون غذا و آب بدی مصرف می كنند، بنابراین گوشت نامرغوب و بدبو هم خواهند داشت و با تولید اخلاط ناسالم بدنبال هضم شدن در بدن انسان، تناسب ترکیب خون را بهم زده، تغذیه بافت ها و اعضا را با اشکال مواجه کرده، نهایتا منجر به انواع بیماری ها در بدن می شوند.

بهترین بخش بدن ماهی قسمت های نزدیك به دم و یا باله های ماهی است. زیرا این قسمت ها حركت بیشتری داشته بنابراین رطوبت و بلغم كمتری تولید می كنند و لطیف‌تر هستند.

بطوركلی گوشت ماهی در میان گوشت های مصرفی انسان از دیدگاه طب سنتی جزء گوشت های پست با درجه پایین به حساب می آید. هضم آن مخصوصا برای افراد دارای مزاج و معده سرد، سخت بوده و خونی كه براساس مصرف ماهی تولید می شود، خونی لزج و اصطلاحا لعاب‌دار و بلغمی خواهد بود.

مصرف ماهی در طب سنتی: بهترین روش آماده سازی ماهی

كباب كردن ماهی بر آتش بهترین روش پخت ماهی است چون باعث می شود رطوبت ها و بلغم های گوشت ماهی به صورت مواد سفید که قابل رویت نیز هستند از آن خارج شود. بنابراین ماهی كباب شده به اعتدال نزدیك تر بوده و هضم آن نیز بسیار راحت‌تر می باشد.

به دلیل سرد و غلیظ بودن گوشت ماهی، معده باید سالم و قوی باشد تا بتواند ماهی را به خوبی هضم کند و لذا معده های ضعیف یا سرد، برای هضم آن دچار مشکل شده، سردی و ضعف معده بیشتر گردیده و اخلاط سرد و رطوبتی بسیار زیادتری تولید می شود که برای بدن و اعضا بسیار مضر هستند.

اگر ماهی در روغن سرخ شود ضمن اینكه رطوبت زائدآن خارج نمی شود، در داخل بدن ماهی باقی مانده و سفت‌تر شده و هضم آن بسیار بسیار سخت خواهد شد.

بطوركلی چه در مورد ماهی و چه در سایر موارد سرخ كردن مواد غذایی به جز در مواردی كه یك هدف طبی مطرح باشد از دیدگاه طب سنتی رد می شود.

ماهی هایی كه به صورت بخارپز پخته می شوند از سرخ كرده بهترند ولی باز به دلیل اینكه رطوبت از آنها به طور موثر و کافی خارج نمی شود، عارضه رطوبت زیاد را دارند. اگر بخواهند ماهی را به صورت بخارپز آماده كنند بهتر است خود ماهی بدون آب یا روغن در ظروف در بسته با شعله كم قرار گیرد تا ماهی با رطوبت و چربی ذوب شده خودش آرام آرام بپزد؛ البته باید گاه گاهی درب ظرف برداشته شود تا بخارات تجمع یافته خارج شده و از میزان تری ماهی به تدریج کاسته شود.

مزاج ماهی های نمك سود و یا دودی رو به گرم و خشكی می رود و بدترین نوع غذاهاست كه در احادیث معتبر نیز به این نکته اشاره شده است. در کتاب کافی این حدیث آمده که دو نوع غذا است كه كلا ضررند و هیچ نفعی ندارند؛ یكی از آنها گوشت (ماهی و غیر آن) مانده نمك سود و یا دودی است.

غذاهای مانده مخصوصا اگر مراحلی از پخت را هم گذرانیده باشند، هضم بسیار سختی داشته و اخلاط غیر طبیعی و مخصوصا بلغم و سودای زیاد و غیر قابل استفاده ای در بدن تولید می كنند که با رسوب در اعضا و بخش های مختلف، منجر به عوارض گوناگون از تیره شدن پوست و غلیظ شدن خون گرفته تا رشد موهای زاید و تولید توده ها و خال ها در بدن شده، در طولانی مدت می توانند تبدیل به بیماری های صعب العلاج یا غیر قابل درمانی چون انواع بدخیمی ها و سرطان شوند.

مصرف ماهی در طب سنتی: فوایدگوشت ماهی

ماهی كباب شده تازه، هضم راحتی داشته، خون نسبتا متعادلی تولید می كند، رطوبت مفیدی در بدن ایجاد کرده، تا حدی چاق كننده و حجم دهنده به بدن بوده، میزان تولید مایعات جنسی را هم افزایش می دهد. بنابراین بطوركلی ماهی برای افراد با مزاج گرم بسیار مفید و مورد توصیه بوده، غیر از تعدیل مزاج و جلوگیری از افزایش حرارت یا اخلاط و مواد گرم و سوزان در بدن آن ها، منجر به سلامتی و تقویت قوای جنسی و مایعات جنسی نیز می شود؛ لذا این باور كه الزاما و فقط خوردن گرمی جات منجر به تقویت بدن و یا تقویت قوای جنسی می شود، همواره درست نیست.

خوردن ماهی تازه كباب شده همراه با پیاز تازه اثر تقویت كننده مایعات جنسی را بیشتر دارد و باعث تقویت حالت نعوظ و یا برانگیختگی اندام های تناسلی می شود. بنابراین برای كسانی كه دچار ضعف قوای جنسی، عدم تحریک شدن و یا نارسایی عمل جنسی هستند، مخصوصا در گرم مزاجان می تواند مفید باشد.

همچنین از سوی دیگر به دلیل اثر تعدیل کنندگی برای مزاج های گرم، می تواند با کاهش تحریک پذیری بیش از حد هنگام عمل جنسی، از مشکلاتی چون انزال زودرس کاسته، مدت و عمق این عمل را بیشتر نماید.

ماهی مصلح اخلاط گرم مانند صفرا در بدن است و برای افرادی كه دچار غلبه خلط صفرا -كه خلطی است گرم و ماده ای است گزنده و سوزان- هستند مفید است. این افراد ممكن است دچار جوش، خارش، تلخی دهان، زردی پوست و یا زخم های ناشی از حرارت و یا خاراندن باشند.

کباب ماهی با آبغوره و مصرف آن همراه کمی سماق، برای دفع گوارشی مواد زائد صفراوی یا دموی (در مزاج ها و اخلاط گرم) بسیار مفید است.

ماهی برای سرفه های خشك و كلا خشكی مزاج و ضعف كبد و كلیه ای كه ناشی از حرارت باشد مفید است.

توجه داشته باشید که گوشت ماهی برای افراد با مزاج سرد و تر و یا افرادی كه معده و یا مغز سرد و تر دارند بسیار زیان‌آور است.

مصرف ماهی در طب سنتی: مصلحات ماهی

مصلح ماهی یعنی موادی كه بهتر است در هنگام پخت و یا مصرف همراه ماهی استفاده شوند تا عوارض آن كمتر شود زنجبیل، گلپر، زیتون پرورده، ادویه جاتی چون فلفل و دارچین، مغز گردو و سبزیجات تند محلی، همچنین چیزهای ترش چون سركه یا آبلیمو هستند.

در توضیح این مطلب باید گفت گرمی جاتی كه نام بردیم منجر به كاهش سردی ماهی شده، رطوبت آن را نیز كم می كنند و چیزهایی چون سركه و آبلیمو با خاصیت برندگی و مقطع بودنشان هضم ماهی را راحت می نمایند.

می توان ماهی را از ساعتی قبل از پخت، با برخی از این مواد همراه و نگهداری کرد (اصطلاحا در این مواد خواباند) و هنگام مصرف نیز بهتر است با این مصلحات مصرف شود؛ همانطور که امروزه نیز معمولا اجرا می شود.

می دانیم بسیاری از غذاهای اصیل ایرانی و چگونگی آماده کردن و مصرف آن ها دارای ریشه ها و حکمت های طبی بوده، از قدیم توسط حکمای طب سنتی ایران توصیه می شده یا اساسا توسط این اطبا به مردم آموزش داده شده اند.

نمك زدن به ماهی تا حدودی لازم است، چون مزاج نمك هم گرم بوده و ماهی را اصلاح می كند. مخصوصا سرد مزاجان می توانند میزان فلفل و نمك ماهی را بیشتر بگیرند؛ البته گرم مزاجان بهتر است ماهی را بدون این افزودنی ها استفاده نمایند.

ماهی هایی كه به صورت شكم‌پر آماده و استفاده می شوند از همین قاعده پیروی می كنند كه در آن عنصر غالب، سبزی های محلی، مغز گردو، رب انار، آب نارنج و مقداری نمك و ادویه است.

مصرف ماهی برای اکثر افراد (با هر مزاجی) تشنه كننده است و برای رفع آن، سركه یا مختصر مواد ترشی كه برای آماده سازی و یا حین مصرف به ماهی افزوده می شوند (آبغوره، آبلیمو، رب انار و …) خوب است، ولی نمك باعث تشنگی بیشتر می شود.

نكته بسیار بسیار مهم این است كه مطلقا نباید حین مصرف ماهی تا حدودا 2 ساعت بعد از آن، آب نوشیده شود؛ چون میزان سردی ناشی از مصرف این غذا را خیلی بالا می برد و هضم آن را بسیار مختل می كند و می تواند منجر به بروز انواع قولنج و زمینه ساز انواع فلج ها و حتی برخی از انواع سكته ها بشود.

خطر این کار به حدی است كه در طب سنتی ذكر شده اگر كسی ماهی زیاد با آب مصرف كرد بهتر است آن را بالا بیاورد و یا مسهل های گرمی كه جزء داروها است مصرف كند تا اینها را سریعتر دفع كند.

البته می دانیم كه کلا مصرف آب با همه نوع غذا از نظر طب سنتی مردود و مورد نهی است که درمورد ماهی و خوردنی های سرد، این پرهیز دادن، خیلی شدیدتر است.

همچنین مصرف ماهی با خوردنی هایی چون شیر، تخم مرغ یا سایر انواع گوشت نیز بسیار زیان‌آور بوده و زمینه ساز بیماری های مزمن است، چرا که هر کدام غذای مستقل و کاملی بوده، هضم مربوط به خود را می طلبد؛ لذا همزمان مصرف کردن آن ها منجر به اختلال هضم شدید می شود.

اشخاصی كه در هنگام خوردن ماهی دچار تهوع می شوند برای جلوگیری از این حالت می توانند از آب به و یا زیره استفاده كنند. پودر زیره سبز یا سیاه به عنوان یك ادویه خوب حین یا بعد از مصرف ماهی به همراه كمی شكر توصیه می شود چون گرم بوده، بلغم تولیدی از ماهی را که می تواند با تجمع در معده و تحریک آن منجر به تهوع شود، کم کرده و نفخ را هم از بین می برد.

مداومت در خوردن ماهی باعث بروز سردی در بدن، ضعف معده و قوای بدن و حتی در بعضی از افراد بروز بیماریهای پوستی چون برص (پیسی: لکه های سفید پوستی) می شود.